فصل سخت سرما؛ از کارخانه‌های انگشت شمار تصفیه زغال سنگ تا بازار پررونق بخاری‌های زغالی در افغانستان

شاهین، مغازه دار یکی از شرکت‌های تصفیه‌ی زغال سنگ در کابل است. او می‌گوید که شرکت‌شان زغال سنگ را پس از خرید، توسط ماشین‌های فنی که در اختیار دارند، تصفیه کرده و برای شهروندان کابلی به‌فروش می‌رساند.

به گفته‌ی شاهین، شرکت مستخدم او در کابل سه نمایندگی دارد و روزانه تا 7 تن زغال سنگ تصفیه‌شده می‌فروشند. با این حال اداره‌های محیط زیست و شهرداری کابل با رسیدن فصل سرما، مصرف سوخت سنگین از جمله زغال سنگ را در این شهر منع قرار داده است.

این اداره‌ها از شرکت‌های تصفیه‌ی زغال سنگ استقبال کرده و تاکید دارند که این شرکت‌ها باید مورد حمایت جدی قرار گیرند تا شهروندان افغانستان از زغال‌های تصفیه شده که هوا را کمتر آلوده می‌کند استفاده کنند.

کمتر از 5 شرکت تصفیه زغال سنگ در کابل فعالیت دارد. یکی از این شرکت‌ها، حدود سه سال پیش فعالیت اش را آغاز کرده است. مسوولان این شرکت می‌گویند که با نزدیک شدن فصل سرما آنان شروع به تصفیه‌ی زغال سنگ کرده و در انبارهای شرکت‌شان برای زمستان ذخیره می‌کنند.

جواد زیوری، مسوول فروشات این شرکت به‌خبرنامه گفت که آنان روزانه تا حدود 10 تُن زغال سنگ تصفیه می‌کنند. به گفته‌ی آقای زیوری تقاضا برای زغال سنگ تصفیه‌شده به اندازه‌ای می‌باشد که آنان برای همه‌ی متقاضیان نمی‌توانند زغال برسانند.

بازار گرم بخاری‌های زغالی

در سال‌های اخیر استفاده از بخاری‌های زغال سنگ که به‌نام «بخاری‌های ترکی» معروف است، در افغانستان  بیشتر شده است؛ بازار گرمی که آلودگی هوا را نیز به همان میزان افزایش داده است.

به گفته‌ی مسوولان اداره محیط زیست افغانستان، اکثر زغال‌های مصرفی بدون تصفیه استفاده می‌شود و کسانی که زغال سنگ را بعد از تصفیه مصرف می‌کنند، خیلی نادر و محدود است.

افغانستان به‌دلیل موقعیت محاط به خشکه به‌شدت به واردات گاز و مواد نفتی وابسته است. با این وجود با بسته شدن مسیرهای واردات، قیمت یک کیلو گاز در افغانستان به بیش از یک دالر می‌رسد. برای مردمی که بیش از ۴۰ درصد آنان زیر خط فقر هستند تامین این هزینه سنگین است.

بر اساس آمارها افغانستان تنها کشور منطقه است که هنوز هم بیش از ۹۰ درصد انرژی گرمایی‌ خانه‌های مردمش از سوخت جامد مانند چوب، زغال و هیزم تامین می‌شود.

با این وجود جمعیت حدود ۵ میلیونی کابل نیز از این امر استثنا نیست. شهروندان پایتخت نیز برای گرم کردن خانه‌های‌شان از چوب و زغال سنگ استفاده می‌کنند؛ امری که کابل را به آلوده‌ترین شهر افغانستان تبدیل کرده‌است.

جواد زیوری، مسوول یکی از شرکت‌ها می‌گوید که مردم فقیر هستند و نمی‌توانند با گاز خانه‌های‌شان را گرم کنند و برق هم که در زمستان در یک شبانه روز، حدود 3 ساعت دارند، آن‌وقت مجبور اند که مردم از زغال سنگ و چوب استفاده کنند.

جواد می‌گوید که “دولت نه به مردم برق می‌دهد و نه نرخ‌های گاز را ارزان نگه می‌دارد، پس مردم چی کنند. در خانه‌های سرد که در فصل زمستان آدم زنده نمی‌ماند از یخی.”

مصرف هنگفت زغال

براساس آمار اداره محیط زیست، برای گرم کردن خانه‌ها، استفاده نانوایی و حمام‌های عمومی در شهر کابل سالانه بیش از یک میلیون و 500 تُن زغال مصرف می‌شود. در کنار آن چوب مصرفی نیز به همین میزان برای سوخت استفاده می‌شود.

مقام‌های اداره محیط زیست افغانستان تاکید می‌کند که فقر باعث شده که مردم به استفاده از زغال سنگ، مواد پلاستیکی و تایرهای موتر رو بیاورند که به شدت باعث آلودگی هوا می‌شود.

به گفته‌ی این مقام‌ها علاوه بر استفاده از سوخت جامد، افزایش جمعیت در شهرها، افزایش وسایط نقلیه، نبود امکانات برای از بین بردن زباله‌ها و عدم آگاهی مردم درباره آلودگی و کاهش مناطق سبز از عوامل عمده آلودگی محیط زیست در افغانستان اعلام شده‌است.

اداره ملی محیط زیست افغانستان می‌گوید که کنترل آلودگی هوا را در سال ۱۳۸۸در کابل شروع کرده و تاکنون دستاوردهای زیادی داشته است.

غلام محمد ملکیار، معین فنی اداره حفاظت از محیط زیست افغانستان به خبرنامه گفت که این اداره در کنار تدوین استراتژی و مقرره‌های اقدام‌های عملی را نیز انجام داده و توانسته که تمام هتلها، رستوران‌ها، حمام‌ها و نانوایی‌های شهر کابل را که زغال سنگ، چوب، پلاستیک و لاستیک موتر استفاده می‌کردند وادارد که از گاز استفاده کنند و اکنون ۷۵ درصد آنان از گاز استفاده می‌کنند.

آقای ملکیار تصریح کرد که اداره‌های دولتی نیز مجبور شده‌اند که برای گرمایش دفاتر‌شان از زغال، چوب و دیزل استفاده نکنند. او تاکید کرد که پس از این وزارت مالیه‌ی افغانستان نیز پول مصارف این اقلام را در اختیار وزارت خانه‌ها قرار نمی‌دهد.

آلودگی کشنده

مقام‌های اداره محیط زیست افغانستان تاکید دارند که آلودگی هوا در این کشور در فصل سرما با افرایش استفاده از مواد سوخت و هم‌چنان تغییر حرارتی به‌شکل طبیعی، به‌طور قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد.

این مقام‌ها تاکید دارند که این اداره نگرانی‌های خود را در جریان سال، از طریق کمیسیون عالی جلوگیری از آلودگی هوا که در راس آن عبدالله عبدالله، رییس اجرایی حکومت افغانستان قرار دارد، اعلام داشته است.

غلام محمد ملکیار، معین فنی اداره محیط زیست افغانستان می‌گوید که آنان باوجودی که در اداره‌های دولتی، نان‌وایی‌ها، حمام‌ها و دیگر امکان عمومی، مصرف سوخت سنگین را منع قرار داده‌اند، اما در کوتاه مدت، ایجاد بدیل برای مصرف زغال سنگ و چوب مشکل است.

آقای ملکیار تاکید کرد که “در کنار این که در کوتاه مدت برای سوخت جامد بدیلی وجود ندارد، اما برنامه استراتژیک ده‌ساله ما طبق معمول پیش می‌رود و امسال ما توانستیم که برای شهر کابل و شهرهای بزرگ دیگر افغانستان یک تعداد تجهیزات که مستقیم مواد مضره را در هوا از بین می‌برد، خریداری کرده ایم و از آن در حال حاضر در شهر کابل استفاده می‌کنیم و شهرهای دیگر پلان بعدی ماست.”

مقام‌های اداره محیط زیست افغانستان تاکید دارند که یگانه بدیل برای مصرف زغال سنگ جلوگیری از وارد شدن این زغال به‌شکل پودر و هم‌چنان ترویج استفاده از زغال تصفیه‌ شده می‌باشد. آنان تاکید دارند که حکومت افغانستان تا کنون از واردات زغال به‌شکل پودر جلوگیری کرده است.

معین فنی اداره محیط زیست گفت  که “به طور قانونی مصرف زغال سنگ در شهرهای افغانستان از سوی حکومت منع قرار داده شده است. اما مشکلی که ما در مارکیت داریم اینست که مارکیت ما غیر قابل کنترول است و همین‌طور استفاده آن در سطح خانوار. اما چیزی که تحت کنترول است و ما توان کنترول آن را داریم، مانند هتل‌ها و نانوایی‌ها و امثال آن، ما تلاش کرده‌ایم که بر آنها نظارت داشته باشیم.”

حکومت افغانستان تلاش کرده که با تامین نسبی برق شهر کابل از طریق برق وارداتی و تولید داخلی میزان آلودگی هوا را کاهش دهد.

 به گفته آقای ملکیار ۱۷۳هزار جنراتور را که برای تامین روشنای خانه‌ها استفاده می‌شد از چرخه‌ی فعالیت دور کرده که با از کار افتادن این جنراتورها، حدود ۳.۲ درصد میزان آلودگی هوای کابل کاهش یافته است.