مقام‌های حکومت افغانستان اعلام کرده‌اند که این کشور در صورتی به راهرو اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) خواهد پیوست که پاکستان بندر واگه را به روی انتقالات بازرگانی افغانستان به هند باز بگذارد.
محمد اشرف غنی، رییس‌جمهوری افغانستان گفته است که اگر پاکستان کشورش را از طریق پروژه راهرو اقتصادی چین-پاکستان به هند راه ندهد، افغانستان نیز پاکستان را از دسترسی به آسیای میانه محروم خواهد کرد.
محمد اشرف غنی، رییس‌جمهور افغانستان در سخنرانی خود در بنیاد بین المللی وایوکانادا (Vivekananda International Foundation) در دهلی نو با اشاره به پناهگاه‌های امنی تروریستان د ر پاکستان گفته است :”پناه‌گاه‌ها مهیا است، تدارکات مهیا است، آموزش مهیا است، پایگاه ایدیولوژیک مهیا است … پاکستان باید یک «نقطه‌ی وصل» باشد، پاکستان نیاز به انتخاب دارد، عکس‌العمل ما بر اساس انتخاب پاکستان تعیین خواهد شد.”
روزنامه دیپلومات، چاپ پاکستان نوشته است که انتظار می‌رود راهرو اقتصادی چین-پاکستان «تغییردهنده‌ی بازی» در جنوب آسیا باشد. راهرو اقتصادی چین-پاکستان (CPEC)، بخشی از ابتکار‌عمل بلندپروازانه‌ی «یک کمربند» و «یک راه» چین( BRI) می‌باشد. این طرح یک پروژه‌ی توسعه‌ای زیربنایی به ارزش ۵۴ میلیارد دالر است که مهم‌ترین هدف آن، اتصال منطقه‌ی سین‌کیانگ چین به بندر گوادر پاکستان می‌باشد.
با این وجود با آغاز چنین سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی بزرگ، راهرو اقتصادی چین-پاکستان توجه بازیگران دیگر منطقه را نیز جلب کرده است. از ماه اکتوبر ۲۰۱۶، افغانستان، حتا از طریق کانال‌های رسمی، علاقه‌مندی خود را برای پیوستن به این پروژه نشان داده بود.
تاکید عمر زاخیلوال، سفیر افغانستان در پاکستان برای پیوستن کشورش به این راهرو یکی از این نمونه‌ها است. سال گذشته‌ی میلادی آقای زاخیلوال گفت که پیوستن به راهرو اقتصادی چین-پاکستان منافعی نهفته دارد. به باور سفیر افغانستان در پاکستان پروژه‌ی توسعه‌ای به این بزرگی نه تنها برای پاکستان بل برای کل منطقه مفید خواهد بود.
نیاز به حضور افغانستان
اگر این پروژه موفقانه عملی شود، چین و پاکستان با حضور افغانستان در این راهرو اقتصادی نفع زیادی خواهند برد. چین از گذشته‌های دور به ذخایر دست‌نخورده‌ی منابع طبیعی افغانستان علاقه‌مند بوده، اما شرایط امنیتی در این کشور، مانع سرمایه‌گذاری و تدارکات بیشتر شده است.
از سوی دیگر پاکستان از دسترسی آسان‌تر به آسیای مرکزی از طریق افغانستان و هم‌چنین کمک‌های اقتصادی از بازگشت مهاجران افغان به کشورشان پس از تثبیت امنیت نفع خواهد برد.
افغانستان نیز به عنوان یک کشور محدود به خشکی به شدت به توسعه‌ی زیربناها و بالا بردنِ اقتصادش با دسترسی به سرمایه‌گذاران چینی نیاز دارد. بنابراین، به نظر می‌رسد که همکاری سه جانبه برای شامل ساختن افغانستان به راهرو اقتصادی چین-پاکستان می‌تواند برای همه طرف‌های درگیر یک بُرد باشد.
برای چین، افغانستان به دلیل موقعیت جغرافیایی‌اش در چهار راه آسیای جنوبی و آسیای مرکزی ارزش استراتژیک دارد. علاوه بر آن، منابع گسترده‌ی معدنی آن دست‌نخورده‌اند و یک فرصت باارزش اقتصادی ارائه می‌دهد.
براساس گزارش‌ها، ارزش بالقوه معادن افغانستان به شمول طلا، سنگ‌های قیمتی و هم‌چنان عناصر و موادی مانند لیتیوم و خاک‌های نادر که برای وسایل برقی مدرن اهمیت حیاتی دارد را، بیش از یک هزار میلیارد دالر برآورد کرده است.
با این‌حال، چالش‌های بزرگ امنیتی و فساد در افغانستان، از بسیاری‌ها فرصت سرمایه‌گذاری را در گذشته گرفته است. باثبات شدن اوضاع امنیتی افغانستان در اولویت کاری هر سرمایه‌گذار خواهد بود؛ تلاشی که به همکاری زیادی نیاز دارد. به این دلیل چین در سال ۲۰۰۸ برای دسترسی به مس عینک، دومین ذخیره‌ی بزرگِ دست‌نخورده‌ی مس در جهان، یک قرار ۳۰ ساله را با حکومت افغانستان امضا کرد. چین به این قرارداد ۳ میلیارد دالری علاقه‌مندی شدید خود را نشان داد، اما به‌دلیل نگرانی‌های امنیتی و حملات طالبان این پروژه متوقف شد.
از سویی هم افغانستان با برقراری یک رابطه‌ی تعاونی و همکاری، دروازه‌ها را به روی دسترسی آسان‌تر به تجارت با آسیای مرکزی برای پاکستان باز خواهد کرد که در حال حاضر نیز رفت‌و‌آمد در این مسیر وجود دارد.
با بهبود وضعیت اقتصادی در افغانستان که بهترشدن امنیت، تکمیل‌کننده‌ی آن است، این منطقه می‌تواند یک مرکز ترانزیت برای کشورهایی مانند پاکستان باشد تا از روابط تجارت بهره‌ی موثر ببرند.
مناقشه‌ی روزافزون
روابط بازرگانی افغانستان و پاکستان همواره در سایه‌ی روابط تنش‌آلود سیاسی این دو کشور بوده است. با تیره شدن روابط سیاسی میان این دو کشور، روابط بازرگانی نیز آسیب دیده و ضرر هنگفتی به بازرگانان و تاجران هردو طرف وارد می‌شود.
اخیرا پاکستان مالیات بر اموال بازرگانی افغانستان را تا 3 برابر افزایش داد. از زمان وضع این مالیات سنگین میزان صادرات کابل به اسلام‌آباد، به حداقل رسیده و بیش از 4 میلیون دالر تاکنون به تاجران افغان زیان رسیده است.
در مقابل حکومت افغانستان نیز در یک تصمیم، تردد موترهای باربری و ترانزیتی پاکستان را در داخل افغانستان ممنوع قرار داد و تاکید کرد که این موترها باید اموال بازرگانی خود را در مرز خالی کنند تا این اموال توسط موترهای داخلی به داخل خاک افغانستان انتقال داده شود.
این منازعات سبب شده است که حجم بازرگانی میان هر دو کشور به‌گونه‌ی چشم‌گیری کاهش پیدا کند و این میزان از 3میلیارد دالر در سال 2010 به کمتر از یک مبلیارد دالر در حال حاضر برسد.
از سویی هم نهادهای بازرگانی پاکستان نیز اعلام کرده‌اند که اموال بازرگانی این کشور بازار خود را در افغانستان از دست داده است، در حالی‌که این کشور تا سال 2011 میلادی، بعد از امریکا یکی از بزرگ‌ترین مناطق صادراتی برای پاکستان بود.
با این وجود گفته شده است که پروژه راهرو چین-پاکستان می‌تواند یک ثبات اقتصادی و سیاسی منطقه‌ای را میان افغانستان و پاکستان و سایر کشورهای منطقه ایجاد کند.
روزنامه دیپلومات پاکستان نوشته است که هر سه کشور چین، پاکستان و افغانستان از همکاری سه‌جانبه که امنیت و ثبات را تقویت می‌کند، زیرساخت‌ها را توسعه می‌دهد، و دروازه‌ها را به روی توسعه‌ی اقتصادی و اتصال باز می‌کند، نفع خواهند برد.
با این حال اقدامات اخیر مقامات افغانستان از جمله ممنوعیت ورود موترهای تجاری پاکستان به داخل افغانستان و مشروط ساختن پیوستن به راهرو اقتصادی چین – پاکستان به دسترسی افغانستان به بندر واگه، نشان می‌دهد که صبر مقامات افغانستان در برابر کارشکنی‌های پاکستانی‌ها به سر آمده است.
به باور برخی کارشناسان، صادق نبودن پاکستانی‌ها با مقامات افغانستان در عرصه‌های سیاسی، تنش میان دو کشور را در عرصه تجارت نیز افزایش داده و با ادامه این شرایط، تجارت و بازرگانی میان تاجران دو کشور نیز متحمل زیان‌های فراوانی خواهند شد.
افزودن دیدگاه