مقامهای ارشد حکومت افغانستان و سخنگویان نهادهای امنیتی این کشور بارها گفتهاند که در افغانستان بیش از 20 گروه شورشی فعالیت دارند و افغانستان به نیابت از جامعه جهانی در خط نخست مبارزه با تروریزم قرار گرفته است.
تاکنون منابع رسمی حکومت افغانستان از این 20 گروه تروریستی نام نگرفتهاند اما در بهار سال جاری خورشیدی جنرال دولت وزیری، سخنگوی وزارت دفاع افغانستان گفته بود که تروریستان در چهار گروه عمده تقسیم میشوند که شامل گروههای تروریستی بینالمللی، منطقهای، پاکستانی و گروههایی است که در داخل افغانستان فعالیت دارند.
به گفتهی او القاعده و طالبان شامل گروههای بینالمللی و تروریستان منطقهای شامل گروههایی از کشورهای چچن، ازبکستان، تاجیکستان و کشورهای عربی میشوند. لشکر طیبه، جیش محمد، لشکر جهنگوی و طالبان پاکستانی شامل گروههای تروریستی پاکستانی میشوند که در خاک افغانستان فعالیت دارند و گروههایی چون شبکه حقانی تروریستانیاند که مخالف حکومت افغانستان است.
اکنون خبرگزاری پژواک در یک گزارش تحقیقی از جزئیات و نام 21 گروه تروریستی فعال در افغانستان و پاکستان سخن زده و گفته است که این گروههای شورشی بیشتر در دو سوی خط دیورند فعالیت دارند. این گروهها از جمله 99 گروه تروریستی هستند که شامل فهرست سیاه ایالات متحده امریکا میباشند.
«تحریک طالبان افغانستان»، «شبکه حقانی»، «جماعت الدعوه»، «داعش»، «القاعده»، «شبکه القاعده جنوب شرق آسیا»، «حزبالمجاهدین»، «گروه طالبان به رهبری ملا نذیر»، «تحریک طالبان پاکستان»، «حرکتالجهاد اسلامی»، «حرکت الجهاد بنگلادش»، «لشکر جهنگوی»، «حرکت المجاهدین»، «جیش محمد»، «لشکر طیبه»، «گروه طارق گیدار»، «جماعت الحرار»، «جندالله»، «جنبش اسلامی ازبکستان»، «جنبش اسلامی ترکستان شرقی»، «اتحاد جهاد اسلامی» و «نیروی قدس» 21 گروهی هستند که به عنوان گروههای ترویستی در فهرست سیاه آمریکا قرار گرفتهاند.
ریاست عمومی امنیت ملی افغانستان به خبرگزاری پژواک گفته است که 15 گروه از 21 گروه تروریستی، پاکستانی هستند که در خاک افغانستان فعالیت دارند.
این گزارش گفته است: «از 21 گروه تروریستی که در لیست سیاه امریکا قرار دارند، 11 گروه آن به پاکستان تعلق دارند، 2 گروه به ایران و سه گروه دیگر (القاعده، القاعده جنوب شرق آسیا، داعش) تروریستان جهانیاند که در نقاط مختلف جهان فعالیت دارند.»
از مجموع 21 گروه تروریستی فعال در افغانستان و پاکستان، 5 گروه آن در سال 2016 در فهرست سیاه قرار گرفته و یک گروه آن در سال 2017 و متباقی 15 گروه دیگر بین سالهای 1997 تا 2013 میلادی در این فهرست درج شدهاند.
1- تحریک طالبان افغانستان
در اوج جنگهای داخلی افغانستان در اکتوبر سال 1994 میلادی گروهی وارد سپین بولدک در ولایت قندهار در جنوب این کشور شده و خود را «تحریک اسلامی طلبای کرام» خواندند. این گروه پس از آن در سال 1996 میلادی کابل پایتخت را تصرف کردند.
این گروه امارت اسلامی افغانستان را تشکیل دادند و تا سال 2001 میلادی در افغانستان حکومت کردند. طالبان به دنبال حملات 11 سپتامبر، توسط امریکا از قدرت برکنار شدند. این گروه سپس جنگ در برابر دولت افغانستان و نیروهای خارجی مستقر در این کشور را آغاز کردند.
در حال حاضر این گروه در افغانستان حملات چریکی، انفجاری و انتحاری را انجام میدهند که تعداد زیادی از شهروندان این کشور را قربانی کرده است.
رهبر و بنیانگذار طالبان، ملا محمد عمر، در سال 2013 در پاکستان مرد و ملا اختر محمد منصور، جانشین او در سال 2016 در حمله هواپیماهای بدون سرنشین امریکا در ایالات بلوچستان، در خاک پاکستان، کشته شد. اکنون ملاهبتالله رهبری طالبان را به عهده دارد.
2- شبکه حقانی
شبکه حقانی گروه شبهنظامی تروریستی است که در مناطق مرزی افغانستان و پاکستان فعالیت دارد. این گروه توسط مولوی جلالالدین حقانی تاسیس شد. حقانی که در دهه هشتاد یکی از فرماندهان مجاهدین بر ضد شوروی سابق بود، توجه امریکا، سازمان استخبارات پاکستان و عربستان سعودی را جلب کرد و کمکهای مالی و تسلیحاتی آنان را دریافت میکرد.
این گروه پس از حمله امریکا به افغانستان در سال 2001 میلادی تغییر موضع داد و جنگ بر علیه نیروهای خارجی به رهبری امریکا را آغاز کرد. این گروه در سال 2012 از سوی امریکا یک گروه تروریستی اعلام شد. جلالالدین حقانی در سال 1394 خورشیدی فوت کرد. گروه او متهم به دست داشتن در چندین حمله خونین در افغانستان است.
این گروه بیشتر در ولایتهای جنوبی و جنوب شرقی افغانستان از جمله خوست، پکتیکا و پکتیا فعالیت دارد و متهم است که از سوی آیاسآی یا سازمان استخباراتی پاکستان تمویل و رهبری میشود.
3- جماعت الدعوه
گروه تروریستی جماعت الدعوه که در سال 1985 میلادی توسط مولوی جمیلالرحمان در ولایت کنر، در شرق افغانستان ایجاد شد، در ماه مه 2016 در لیست سیاه ایالات متحده امریکا قرار گرفت.
وزارت خارجه امریکا در آن زمان اعلام کرد لشکر طیبه که در سال 2001 به عنوان یک گروه تروریستی شناخته شده بود، چندین بار تغییر نام داده و تلاش کرده از تحریمات وضع شده فرار کند و این گروه، جماعت الدعوه را به عنوان یک سازمان عمده ایجاد کرده و مدعی است که در امور اسلامی، سیاسی و اجتماعی تبلیغات میکند.
4- داعش
داعش یا دولت اسلامی عراق و شام در سال 2013 میلادی در سوریه اعلام موجودیت کرد. شاخه خراسان این گروه به رهبری حافظ سعید در ماه دسامبر 2014 میلادی در شرق افغانستان اعلام موجودیت کرد. ولایت خراسان داعش به حوزه پاکستان، افغانستان و سرزمینهای اطراف این دو کشور اطلاق میشود.
حافظ سعید در ماه اسد 1395 در افغانستان کشته شد. پس از او فرماندهان دیگر این گروه از جمله ابوبکر، حمزه، شاهد، عمر، ولکان اسامه برادر حافظ سعید، ممتاز افسر متقاعد اردوی پاکستان، محمد، الاگیتا هندی، یاسر خراسانی، عمران، آفتاب خان پنجاپی، شیخ اوقاص از هیبتآباد پاکستان در نتیجهی پرتاب “مادر همه بمبها” کشته شدند.
هرچند شمار دقیق جنگجویان این گروه در افغانستان روشن نیست اما مقامهای افغان در بهار سال جاری اعلام کردند که بیش از دو هزار جنگجوی این گروه، در نتیجه عملیات نظامیان افغان کشته شدهاند.
داعش در مدت حضورش در افغانستان چندین حمله خونین انجام داده است. این گروه با هدف قرار دادن اماکن مذهبی، از جمله مساجد شیعیان، به دنبال شعلهور ساختن جنگهای مذهبی است.
5- القاعده
گروه تروریستی القاعده در سال 1988 میلادی در دوران جنگ شوروی سابق در افغانستان توسط اسامه بن لادن در شهر پیشاور پاکستان تاسیس شد. این گروه علاوه بر افغانستان در چندین کشور دیگر از جمله کشورهای عربی و افریقایی حضور داشته و در افغانستان یکی از حامیان گروه طالبان به رهبری ملا محمد عمر بود.
به دنبال حمله القاعده بر امریکا در 11 سپتامبر 2001، امریکا برای انتقام گرفتن از این گروه به افغانستان لشکر کشید. بن لادن که در آن زمان در افغانستان زندگی میکرد، افغانستان را ترک کرد و سرانجام در سال 2011 میلادی در ابیتآباد پاکستان توسط کماندوهای امریکایی کشته شد.
براساس گزارشهای موجود، پس از فروپاشی رژیم طالبان و فرار بن لادن از افغانستان شمار کمی از جنگجویان این گروه در خاک افغانستان باقی ماندند و تعداد دیگر از اعضای آن پس از ظهور داعش، به گروه داعش و یا طالبان پیوستند.
6- القاعده در جنوب آسیا
گروه القاعده در جنوب آسیا در ماه جون 2016 شامل فهرست سیاه امریکا گردید. این گروه به رهبری عاصم عمر در سال 2014 میلادی ایجاد شد که حوزه فعالیت آن کشورهای آسیای جنوبی میباشد. خبرگزاری پژواک گفته است که طالبان پاکستان و افغانستان از این گروه حمایت میکنند.
7- حزب المجاهدین
گروه حزب المجاهدین در ماه اگست 2017 شامل فهرست سیاه امریکا گردید. حزبالمجاهدین یک گروه جدایی طلب در کشمیر است که در سال 1979 میلادی توسط «محمد احسن دار» ساخته شد و از سوی هند و اتحادیه اروپا نیز به عنوان گروه تروریستی شناخته شده است. این گروه از حمایت آیاسآی برخوردار است که در مرز پاکستان با هند فعالیت دارد.
8- تحریک طالبان پاکستان
تحریک طالبان پاکستان در ماه سپتامبر 2010 در فهرست سیاه امریکا قرار گرفت. این گروه در مناطق قبیلهای فدرال شمال غربی در امتداد خط دیورند، مرز میان افغانستان و پاکستان، مستقر است.
این گروه در مناطق خیبر پشتونخواه، افغانستان و خاورمیانه عملیات انجام میدهد و شمار جنگجویان آن به هزاران نفر میرسد. در سال 1394 این گروه اعلام کرد که با طالبان افغان یکجا شده و هماهنگ عمل میکند.
افزون بر این مقامهای پاکستانی گفته بودند که نیروهای وابسته به تحریک طالبان پاکستانی در جنگ قندوز، در شمال افغانستان حضور داشته و در کنار طالبان افغان میجنگیدند.
9- جماعت الحرار
جماعت الحرار در سال 2014 میلادی از گروه تحریک طالبان پاکستان جدا شد و اما براساس گزارشها این گروه بار دیگر در سال 2015 دوباره به تحریک طالبان پاکستان محلق شده است. جماعت الحرار در سال 2016 میلادی شامل فهرست سیاه امریکا گردید.
خبرگزاری پژواک به نقل از یک مقام نظامی افغان در شرق افغانستان نوشته است که جماعت الحرار در شهرستانهای اچین، لعلپور، مهمند دره و غنیخیل ولایت ننگرهار فعال بوده و در حدود 600 عضو دارد.
10- طالبان شاخه ملا نذیر
گروه طالبان شاخه ملا نذیر در سال 2013 در فهرست سیاه امریکا قرار گرفت. ملا نذیر از فرماندهان طالبان در وزیرستان جنوبی بود که موافقتنامه صلح با ارتش پاکستان را امضا کرد. او در ماه جنوری 2013 در حمله هواپیمای بدون سرنشین امریکایی در مناطق قبایلی پاکستان کشته شد.
11- حرکت الجهاد اسلامی
حرکت الجهاد اسلامی در ماه اگست 2010 شامل فهرست سیاه امریکا گردید. این گروه در سالهای 1980 زمانی ظهور کرد که مولانا ارشد احمد، رهبر این گروه همراه با قاری سیفالله و مولانا عبدالصمد برای جنگ با نیروهای شوروی به افغانستان آمدند.
براساس گزارشهای منتشر شده، این گروه 15 عضو در افغانستان دارد که بر ضد امریکا جنگ میکنند و دفتر مرکزی این گروه در فلسطین قرار دارد.
12- حرکت المجاهدین
گروه حرکت المجاهدین در سال 1985 میلادی از حرکت الجهاد اسلامی جدا شد و در ماه اکتوبر 1997 در فهرست سیاه امریکا قرار گرفت. این گروه آزادانه در پاکستان گشت و گذار دارد. براساس گزارش خبرگزاری پژواک، فضلالرحمان خلیل، رهبر این گروه در اسلامآباد زندگی میکند و هواداران این گروه برای آزادی کشمیر از زیر سلطه هند مبارزه میکنند. از این گروه به عنوان تهدید برای افغانستان و منافع ایالات متحده امریکا نیز یاد شده است.
13- جیش محمد
جیش محمد یک گروه شبهنظامی است که به دنبال جداسازی کشمیر از هند با توسل به مبارزه مسلحانه است. این گروه که توسط مولانا مسعود اظهر ایجاد شده، در دسامبر 2001 شامل فهرست سیاه امریکا گردید.
خبرگزاری پژواک نوشته است که اعضای گروه جیش محمد در سال 1999 میلادی یک هواپیمای مسافربری هند را که به سمت قندهار افغانستان پرواز میکرد، به گروگان گرفته بودند. آنان از هند خواستار آزادی مولانا مسعود اظهر شده بودند.
14- لشکر طیبه
لشکر طیبه در سال 1990 توسط حافظ محمد سعید با رویکرد مقابله با سیطره هند بر منطقه کشمیر ایجاد شد. بر اساس گزارشها، این گروه در آغاز روابط حسنه با القاعده داشت و پس از ظهور داعش سعی کرد با این گروه روابط خود را تقویت کند.
لشکر طیبه در سال 2001 شامل فهرست سیاه امریکا شد. این گروه در جنوب آسیا و عمدتا پاکستان، فعال است و متهم به حملات متعدد به شهروندان و نیروهای هند، از جمله بمبگذاری سال 2001 و 2008 بمبئی در هند است. افزون بر این فعالیتهای این گروه در افغانستان نیز دیده شده است.
سال گذشته خورشیدی وزارت داخله افغانستان اعلام کرد که در یک حمله هوایی در شهرستان دانگام ولایت کنر 19 عضو لشکر طیبه مربوط به کشور پاکستان کشته شدهاند.
15- گروه طارق گیدار
براساس گزارش خبرگزاری پژواک، امریکا در ماه می سال 2016 این گروه را در فهرست سیاه خود قرار داد. این گروه متعلق به پاکستان است.
منابع این خبرگزاری گفتهاند که این گروه در افغانستان نیز فعالیت داشته و در سال 2016، عمر ناریه سازماندهنده حمله بر مکتبی در پیشاور پاکستان به فرمان محمد اشرف غنی در ولایت ننگرهار، در شرق افغانستان کشته شده است.
16- لشکر جهنگوی
لشکر جهنگوی یک گروه انحصاری مربوط به سپاه صحابه پاکستان است که توسط ملک اسحق و شماری از دیگر از چهرههای این سپاه در سال 1996 ایجاد شده است. این گروه افراطی در پاکستان مستقر است و اهداف خود را در همکاری با القاعده و طالبان دنبال میکند.
این گروه مسوول حملات و بمبگذاریهای متعدد در خاک پاکستان است که در آن صدها شیعه پاکستانی کشته شدهاند. افزون بر این، این گروه مسوول حملات انتحاری در سال 2011 بر عزاداران عاشورا در مزار و کابل در افغانستان است.
17- اتحاد جهاد اسلامی
این گروه در سال 2002 میلادی تحت تاثیر جنبش اسلامی ازبکستان شکل گرفت. در وزیرستان شمالی مستقر است و در سال 2005 شامل فهرست سیاه امریکا گردید. گزارشهایی وجود دارد که این گروه در سالهای اخیر در برابر نیروهای پاکستانی در مناطق قبلیهای این کشور و نیروهای افغان و ناتو فعال بوده است.
18- جندالله
گروه جندالله در سال 2003 میلادی در ایران تشکیل شد و هدف آن دفاع از حقوق مذهبی و قبیلهای، بهویژه بلوچها و پیروان اهل سنت در ایران است. منابع خبرگزاری پژواک گفتهاند که گروه جندالله علیه شیعیان افغانستان و ایران عملیات میکند. این گروه در نوامبر 2010 شامل فهرست گروهها و سازمانهای تروریستی امریکا گردید.
در ماه سپتامبر 2016 مقامات ولایت بغلان در شمال افغانستان از کشته شدن 7 شورشی این گروه در شهرستان برکه این ولایت خبر دادند. یک سال پیش از آن قاری بشیر، مسوول این گروه در شمال افغانستان و قاری حضرت مشهور به ابو حذیفه، رهبر این گروه در قندوز کشته شدند.
19- نیروی قدس
خبرگزاری پژواک به نقل از دفتر رسانههای ناتو در کابل نوشته که نیروی قدس در اکتوبر 2007 شامل فهرست سیاه ایالات متحده شده است. نیروی قدسِ نیروهای برون مرزی سپاه پاسداران ایران در جنگ ایران و عراق ایجاد شد.
20- جنبش اسلامی ازبکستان
جنبش اسلامی ازبکستان در سال 1998 توسط جمعه نمنگانی و طاهر یولداش پس از پایان جنگ داخلی تاجیکستان بنیانگذاری شد. پس از فروپاشی رژیم طالبان در کابل و ورود نیروهای امریکایی و متحدانش به افغانستان، اعضای جنبش اسلامی ازبکستان به مناطق مرزی افغانستان آمده و فعالیتهای خود را آغاز کرد.
این گروه که در سپتامبر 2000 میلادی شامل فهرست سیاه امریکا شد، در وزیرستان شمالی پایگاه دارد و در گذشته با القاعده همکاری داشته اما اکنون اکثر اعضای این جنبش به طالبان یا داعش پیوستهاند.
در بهار امسال مقامها در شمال افغانستان ادعا کردند که پسر طاهر یولداش در شماری از مناطق در شمال افغانستان برای داعش سربازگیری میکند. جنرال ظاهر وحدت، والی سرپل در ماه ثور به خبرنامه گفته بود که پسر طاهر یولداش در مرز بین جوزجان، سرپل و فاریاب برای داعش سربازگیری میکند.
21- جنبش اسلامی ترکستان شرقی
این گروه در سپتامبر 2002 به عنوان یک سازمان تروریستی شامل فهرست سیاه ایالات متحده امریکا گردید. این گروه از ستیزهجویان اویغور، مسلمانان جدایی طلب در سنکیانگ چین، تشکیل شده است. این جنبش در سال 1993 تاسیس شد و با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی توانست با گروهها و احزاب بنیادگرا در آسیای مرکزی رابطه برقرار کند. بعدها این گروه با القاعده و طالبان در افغانستان نیز همکاری کرد.
دو ماه پس از حملات یازده سپتامبر القاعده بر ایالات متحده امریکا، چین سندی را نشر کرد که نشان میداد جنبش اسلامی ترکستان شرقی با القاعده و طالبان ارتباط داشته است. این سند گفته بود که حسن مخصوم، رهبر این جنبش با بن لادن در افغانستان همکاری داشته است.
اکنون که نگرانیها از گسترش فعالیت داعش در افغانستان بیشتر میشود، چین نگران پیوستن اویغورهای وابسته به جنبش اسلامی ترکستان شرقی به صفوف داعش در افغانستان است.
علاوه بر این 21 گروه تروریستی که در فهرست سیاه وزارت خارجه امریکا قرار گرفتهاند، شماری از سازمانها و گروههای دیگر نیز در افغانستان فعالیت داشته و دارند اما شامل فهرست سیاه امریکا نشدهاند.
دیگر گروههای فعال در افغانستان
«لشکر اسلام» یک گروه مرتبط با طالبان پاکستان فعال در شرق افغانستان است که به نقل از پژواک 500 جنگجو در مناطق نازیان و اچین ولایت ننگرهار دارد.
«مجاهدین البدر» یک گروه ستیزهجوی پاکستانی است که در کشمیر فعال بوده اما اخیرا فعالیتهای شورشی را در افغانستان آغاز کرده است. فعالیت «سازمانهای سلفی» نیز در افغانستان دیده شده است.
«انصار اسلام» که در سال 2004 توسط پیر سیفور رحمان بر ضد گروه «لشکر اسلام» ایجاد شد نیز در افغانستان فعالیتهای ضد دولتی داشته است. «سپاه صحابه»، از پیروان مکتب دیوبندی، حامی سیاسی لشکر جهنگوی پاکستان است. «حرکت الانصار»، «جنود خراسان» که در ربودن برخی افراد در گوشته ولایت ننگرهار در سال 2013 متهم است و «جماعت انصارالله تاجیکستان» از دیگر گروههایی هستند که در افغانستان فعال بوده و یا فعالاند.