عذرا لعلی؛ بازرگان شغل‌آفرین و ایجاد یک تحول خواندنی از بامیان

دانش‌آموز صنف نهم بودم که طالبان به قدرت رسیدند. با سخت‌شدن زندگی در زیر سایه حکومت طالبان  به ویژه برای زنان، خانواده ما هم به تنگ آمدند و تصمیم گرفتیم به پاکستان مهاجر شویم.

رفتن به پاکستان هم با مشکلات دیگری همراه بود که در نهایت نتوانستم به درسم ادامه دهم و ازدواج کردم. دوری از درس و مکتب، بدترین اتفاقی بود که هرگز تصور نمی‌کردم برایم پیش بیاید.

سختی‌های زندگی من از زمانی بیشتر شد که طالبان شوهرم را که در مزارشریف دکان داشت به زندان انداختند. از آن پس تمام بار زندگی به دوشم افتاد و باید برای تامین مخارج زندگی کار می‌کردم. اما این شرایط، زندگی‌ام را رفته رفته متحول ساخت.

ابتدا خرج خودم و با فرزندانم را به سختی تهیه می‌کردم اما زمانی رسید که از خودم پرسیدم تا چه وقت باید اینگونه زندگی کنم؟ و این سوال نگاهم به زندگی را تغییر داد.

به بازار رفتم و فهمیدم تولید چادر زنانه فروش خوبی دارد. شب و روز به سختی کار می‌کردم و چادرها را برای فروش به دکان‌های بازار می‌بردم. این گونه توانستم روزهای سخت زندگی را در نبود شوهرم سپری کنم و هزینه زندگی‌ام را با کار و تولید صنایع دستی تامین کنم.

تجارت پیشه‌ی امروز

این‌ها بخشی از داستان زندگی عذرا لعلی است. زنی که دشواری‌های زیادی را در زندگی پشت سر گذاشته اما آن روزهای دشوار او را به سمت آینده‌ی متفاوتی کشاند. او حالا یکی از زنان تجارت پیشه در بامیان است که به تولیدات صنایع دستی مشغول است و از این راه نام و آوازه‌ای برای خود دست‌وپا کرده است.

عذرا متولد سال 1360 است. جنگ و ناامنی و سپس حکومت افراطی طالبان او و خانواده‌اش را همانند میلیون‌ها افغان دیگر از کشور آواره ساخت. اما شوهرش را طالبان به زندان انداختند و این دوری برای مدتی ادامه یافت.

در جستجوی شوهر

عذرا برای یافتن شوهرش راهی افغانستان زیر حاکمیت طالبان می‌شود. از این شهر به آن شهر. از این زندان به آن زندان. تا سرانجام او را در زندانی در شهر مزارشریف می‌یابد اما با استخوان‌هایی شکسته و بدنی نحیف که بر اثر شکنجه طالبان به این حال و روز افتاده بود.

مداوای شوهرش را با پولی که از راه کار بدست آورده شروع می‌کند. مداوایی که 2 سال را در بر می‌گیرد و هزینه زیادی در این راه به مصرف می‌رسد. هزینه‌هایی که عذرا با تولید صنایع دستی و فروش آن در بازار تامین می‌کند.

او می‌گوید که در سال 2004 دوباره به افغانستان بر می‌گردد اما به همراه خانواده و برای داشتن زندگی بهتر.

اما فضای حاکم بر افغانستان به گفته او هنوز متاثر از سال‌های حکومت افراطی طالبان بود اگر چه حالا دیگر قدرتی نداشتند. زنان بسیار کم وارد بازار کار می‌شدند. در تجارت و تولید هیچ نقشی نداشتند. خیلی‌ها هم با کارکردن زنان به شدت مخالف بودند.

اما او و خانواده‌اش تصمیم گرفتند تسلیم شرایط موجود نشوند و کار متفاوتی را آغاز کنند.

تولید صنایع دستی

با ورود به افغانستان او باز هم تصمیم می‌گیرد که به کار تولید و فروش صنایع دستی ادامه دهد. با این اهمیت که زنان ولایت بامیان در تولید صنایع دستی سابقه و تجربه زیادی داشتند و او می‌توانست به راحتی در چنین شرایطی کارش را گسترش دهد.

او می‌گوید “فقط چهار هزار افغانی داشتیم، بعد از تصمیم در مورد کار؛ رفتم با سه هزار بعضی مواد خام خریدم. اولین کارم تولید گلیم و چادر‌های گاجی بود که در آن بافت کار می‌شد، وقتی آن را به دکان‌ها ‌بردم همه به من ‌خندیدند. هیچ کس آن را نمی‌خرید و در نهایتش، من آن ها را نزد شوهرم گذاشتم که در روی بازار به فروش برساند.”

عذرا می‌گوید با اینکه تجربه کار نخست استقبال خوبی نشد اما دست از تلاش برنداشت و این بار شروع به تولید بَیگ (کیف) برای دانش آموزان مکتب نمود. این بیگ‌ها که از گلیم تهیه می‌شد این بار مورد استقبال قرار گرفت و بازار خوبی پیدا کرد.

گسترش تجارت

گام بعدی عذرا لعلی، باز کردن یک دکان در شهر بامیان بود و هم‌چنین آموزش تولید صنایع‌دستی به زنان بامیانی. او کم‌کم علاوه بر تولید بیگ‌های مکتب، با همکاری خانواده 6 نفری خود به تولید لباس، کفش، گلیم و نمد روی می‌آورد. تولیداتی که در ساخت آن از طرح های متنوع و رنگارنگی استفاده می‌شود.

او حالا صاحب چند کارگاه است که به تولید این صنایع دستی می‌پردازد.

عذرا می‌گوید:‌ «تولید لباس‌های زنانه و مردانه با نقش و نگار‌های سنتی و متنوع وطنی، در کنار این‌که در بازار تولیدِ لباس یک کار متفاوت است، سبب حفظ فرهنگ بومی می‌شود. کارهای تولیدی ما هیچ یک بدون داشتن عناصر فرهنگی بومی ساخته نشده است.”

گروه موسیقی صلصال

عذرا علاوه بر اینکه در تجارت زن موفقی بوده، به گفته خودش از بینانگذاران یک گروه موسیقی به نام صلصال در بامیان است.

گروه موسیقی صلصال متشکل از چند دختر هنرمند بامیانی  است که برای اولین بار در مرکز ولایت بامیان برای احیای موسیقی، به نواختن و آموختن دمبوره آغاز کردند.

اگر چه این کار نیز در جامعه سنتی افغانستان با دشواری‌های زیادی همراه بوده اما او می‌گوید که حالا از میزان مخالفت‌ها و حساسیت‌ها در این مورد کاشته شده است.

اعضای این گروه می‌گویند که می‌خواند تا با گسترش موسیقی سنتی، مرزهای قومی را از سر راه برداشته و از موسیقی برای ترویج صلح در جامعه استفاده کنند.

https://youtu.be/_qLq35PyP1Y

تمرکز بر روستاها

عذرا لعلی به عنوان یکی از زنان موفق در عرصه اجتماع و به ویژه تجارت، هنوز هم برنامه‌های تازه‌ای برای گسترش کارهای خود دارد.

او که پیش از این مواد اولیه تولیداتش را از مرکز شهر بامیان تهیه می‌کرد، به خبرنامه می‌گوید که حالا او بر روی زنان و صنایع دستی آن‌ها در شهرستان‌ها و روستاهای ولایت بامیان تمرکز کرده و می‌خواهد تا با خرید و فروش تولیدات صنایع دستی زنان روستایی، برای آنها نیز زمینه کار و فعالیت‌های اقتصادی را فراهم سازد.

عذرا می‌گوید ” با اینکه دولت گفته ما از فعالیت‌های اقتصادی زنان حمایت می کنیم اما این توجه صورت نگرفته. به ویژه این که ما در بامیان برای به ادامه تولیدات خود به برق نیاز داریم که در این مورد در بامیان هیچ توجهی نشده و بی برقی مشکل بزرگی برای ادامه کار و تجارت است.”

با اینکه عذرا و دیگر زنان تجارت پیشه تاکنون موفقیت های خوبی داشته‌اند اما برخی مشکلات مانند نداشتن برق در ولایتی مانند بامیان، مانع بزرگی برای ادامه این مسیر برای زنان تجارت‌پیشه و در کل مردم چنین مناطق محرومی است که در طول 16 سال گذشته از برنامه‌های بازسازی زیربنایی بهره چندانی نبرده‌اند.

حمایت از تولیدات و تولیدکنندگان داخلی و به ویژه زنان تجارت پیشه، می تواند از یک سو به اقتصاد خانواده‌های افغان کمک کند و از سوی دیگر می‌تواند بازارهای این کشور را به جای اجناس خارجی از تولیداتی پُر کند که بخشی از تولیدات داخلی افغانستان است.