درحالی که حکومت وحدت ملی افغانستان پاکستان را محور شرارت خوانده و میگوید خواهان گفتوگوی دولت با دولت است، شاهد خاقان عباسی، نخستوزیر پاکستان اما گفته که هند نباید هیچ نقش سیاسی و نظامی در افغانستان داشته باشد.
آقای عباسی در نشست شورای روابط خارجی امریکا در حاشیه نشست سالانه سازمان ملل متحد در نیویورک گفته است که نقش سیاسی و نظامی هند در افغانستان اوضاع را پیچیده میسازد و هیچ مشکلی را حل نمیکند اما داشتن نقش اقتصادی در افغانستان به خود هند بستگی دارد.
نخست وزیر پاکستان این اظهارات را درحالی مطرح کرده که دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده امریکا در هنگام اعلام استراتژی جدید کشورش برای افغانستان از هند خواستار نقش بیشتر در مسأله افغانستان شد.
آقای ترامپ همچنان به وجود پناهگاههای امن گروههای تروریستی در پاکستان اشاره کرد و گفت که حمایت اسلامآباد از این گروهها دیگر برای امریکا پذیرفتنی نیست و امریکا نمیتواند در مورد وجود این پناهگاهها ساکت بماند.
پاکستان اما همواره این ادعاها را رد کرده و گفته است که خود نیز قربانی تروریزم است. نخست وزیر این کشور گفته است که در 50 کیلومتر مرز مشترک میان افغانستان و پاکستان هیچ نیروی افغان حضور ندارد و شورشیان تنها از خاک افغانستان به پاکستان نفوذ کرده و به مردم این کشور حمله میکنند.
تیرگی روابط
محمد اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان پس از رسیدن به قدرت چندین بار به پاکستان سفر کرد و تلاش کرد تا حمایت پاکستان را برای آوردن صلح به کشورش جلب کند. به تعقیب سفر او، نواز شریف، صدراعظم پیشین پاکستان به کابل آمد. در ادامه این تلاشها حتا بحث امضای توافقنامه تبادل اطلاعات استخباراتی میان کابل و اسلامآباد مطرح شد.
به تازگی اما روابط میان دو کشور به تیرگی گراییده است. افغانستان اعلام کرده است که آماده مذاکره همه جانبه با پاکستان است و میخواهد اول با پاکستان صلح کند سپس با طالبان زیرا تا مشکل افغانستان با پاکستان حل نشود، مشکلات امنیتی در افغانستان حل نخواهد شد.
محمد اشرف غنی، رییس جمهور افغانستان در حاشیه نشست سالانه سازمان ملل در نشست شورای روابط خارجی امریکا گفته است که پاکستان و طالبان عامل بیثباتی و ادامه جنگ در افغانستان هستند. او گفته است که پاکستان به جای پذیرفتن درخواست افغانستان برای صلح، بر دستانش تُف انداخته است.
آقای غنی گفته است: «من دستم را به سوی پاکستان دراز کردم اما بر دستم تف کردند زیرا فکر میکردند که میتوانند ما را سرنگون بسازند.»
اما پاکستان برخلاف افغانستان دیدگاه دیگری دارد. صدراعظم این کشور نیز در نشست شورای روابط خارجی امریکا گفته است که برای آمدن صلح و ثبات در افغانستان و منطقه باید دو کار انجام شود، یکی اقدام هماهنگ برای نابودسازی داعش و القاعده و گروههای وابسته به آن از جمله تحریک طالبان پاکستان و جماعت احرار و دوم پیشبرد گفتوگوها میان کابل و طالبان در گروه چهارجانبه هماهنگی یا هرگروه سه جانبه دیگر.
شاهد خاقان عباسی درحالی از گفتوگو با طالبان در گروه چهارجانبه یا یک گروه سه جانبه سخن میزند که پیش از این چندین دور گفتوگوهای چهارجانبه صلح دولت افغانستان با طالبان، نشست مسکو درباره صلح و امنیت افغانستان، تلاشهای مخفیانه صلح و نشست روند کابل نتایجی در قبال نداشته است.
نقش هند
پاکستان هند را دشمن استراتژیک خود تلقی میکند. اسلامآباد نگران است که هند با سرمایهگذاری گسترده و گسترش روابط با کابل، در پی ایجاد یک حکومت دوست در افغانستان است تا به کمک آن در مناطق آسیبپذیر پاکستان عناصر ضد دولتی، از جمله جدایی طلبان بلوچ و شورشیان اسلامگرای مخالف اسلامآباد را تقویت کند.
اکنون که دونالد ترامپ از هند خواسته است در افغانستان نقش بیشتری را برعهده گیرد، به نظر میرسد که اسلامآباد بیشتر نگران گسترش نفوذ هند در افغانستان است.
فهاد ادریس وِرک، تحلیلگر سیاست خارجی پاکستان در مقالهای نوشته است که سیاست هویج و چماق امریکا پروسه گفتوگوها را تخریب کرده و از سوی هم، همسو شدن با هند یک فضای بیاعتمادی و خصومت را بهوجود آمده است.
او نوشته است که هند تحریک طالبان پاکستانی را که به منظور بیثبات کردن پاکستان فعالیتهای دهشتافگنانه را در خاک این کشور انجام میدهد، در سراسر مرز افغانستان و پاکستان حمایت مالی کرده و آموزش میدهد. به گفتهی او وابستگی افغانستان به هند که هیچگونه دستاوردی در جنگ افغانستان نداشته است، به قیمت از دست دادن پاکستان، ثابت شده که یک اشتباه است.
تحلیلگران پاکستان به این باور اند که امریکا برای اینکه بتواند نیروهای خود را در افغانستان از طریق خاک پاکستان اکمالات کند، باید یک استراتژی متعادل در قبال هند و پاکستان داشته باشد.
افغانستان مستقل
جعفر مهدوی، عضو کمیسیون امور بینالمللی مجلس نمایندگان افغانستان به این باور است که افغانستان یک کشور مستقل است و کشورهای دیگر نمیتوانند برای آن خط مشی تعیین بکنند که کابل با چه کشوری مناسبات داشته باشد.
حکومت افغانستان براساس پنج حلقه روابط خارجی خود تلاش کرده است با تمام کشورها رابطه خوب داشته باشد. اکنون افغانستان مدعی است که بهجز پاکستان با سایر کشورها رابطه نیک دارد.
شاهحسین مرتضوی، سخنگوی ریاست جمهوری افغانستان گفت که هند در افغانستان در ایجاد بندهای آب، زراعت، صحت و بورسیههای تحصیلی کمک میکند و دولت افغانستان این انتظار را از پاکستان دارد که در قبال کابل نقش مثبت داشته باشد.
او در گفتوگو با خبرنامه در پاسخ به ادعای اخیر نخست وزیر پاکستان گفت که «ما یک دولت مستقل هستیم. در سیاست خارجی خو مستقلانه عمل میکنیم. رابطه ما با کشورهای مختلف بر مبنای احترام متقابل است و به کسی دیگر هم اجازه نمیدهیم برای افغانستان توصیه یا نسخه شفابخش پیشنهاد کند.»
بیطرفی
افغانستان در نقطه تلاقی سه حوزه فرهنگی، تاریخی-تمدنی و در عین حال امنیتی؛ خاورمیانه، شبه قاره و آسیای میانه، از موقعیت جغرافیایی خاصی برخوردار است. حضور گروههای شورشی از جمله داعش در افغانستان شماری از کشورهای منطقه و همسایههای این کشور را نگران کرده است و برخی از آگاهان به این باور اند که افغانستان این نگرانیها را باید درک کند.
جعفر مهدوی به این باور است که افغانستان با حفظ اصل بیطرفی و در عین حال روابط مثبت با همهی کشورهای همسایه تلاش نماید تا دغدغهها و نگرانیهای آنان را درک کرده و برای رفع آن اقدام جدی داشته باشد.
شاهحسین مرتضوی نیز میگوید رویکرد افغانستان یک رویکرد صلحجویانه است و انتظار دارد که پاکستان پیام رییس جمهور غنی در نشست سازمان ملل را درک کرده باشد و اگر این کشور رویکرد خود را تغییر ندهد، بیشتر به انزوا میرود زیرا امروز حقانیت افغانستان را جامعه جهانی درک کرده است.
افغانستان به این باور است که پاکستان در حال حاضر در عرصه بینالمللی منزوی شده است. استدلال این کشور این است که علاوه بر دونالد ترامپ، گروه بریکس نیز در قبال افغانستان موضع گرفته است و در واقع برحقانیت موضع افغانستان مبنی بر اینکه پاکستان هراسافگنان را تمویل و تجهیز میکند، صحه گذاشته است.
برخی از آگاهان روابط بینالملل به این باور اند که جنگ راهحل تأمین صلح پایدار در افغانستان نیست و این کشور با اتکا با مواضع خصمانه با دیگر کشورها، مخصوصاً کشورهای همسایهاش، نمیتواند صلح و امنیت را تأمین کند. این کشور نیاز دارد تا با در پیش گرفتن یک دیپلماسی فعال و روشن با حفظ بیطرفی تلاش کند میکانیزمهایی را در افغانستان در مناسبات با کشورهای جهان ایجاد بکند تا خاک افغانستان میدان جنگهای نیابتی نشود.