در اوایل ماه اسد سال جاری خورشیدی گروه طالبان حملات گسترده را بر چندین شهرستان در ولایت های مختلف افغانستان راه اندازی کردند. این گروه در اول اسد شهرستان تیوره در ولایت غور و شهرستان کوهستان در ولایت فاریاب را سقوط دادند و در چندین منطقه، از جمله شهرستان بغلان مرکزی ولایت بغلان، حملات تهاجمی گستردهای را راهاندازی کردند. دو روز بعد این گروه شهرستان جانیخیل ولایت پکتیا را نیز سقوط دادند. افزون بر این گروه طالبان در اوایل همین ماه بر پاسگاه امنیتی در شهرستان خاکریز و پاسگاه امنیتی در شهرستان میوند ولایت قندهار حمله کرده و چندین سرباز افغان را کشتند.
شهرستانهایی که از سوی طالبان سقوط داده شدند، از مناطق مهم و استراتژیک به شمار میروند. تیوره در ولایت غور مسیر طالبان را از جنوب به شمال افغانستان باز میکند، کوهستان ولایت های غور، بادغیس و سرپل را باهم وصل میسازد و همینطور از جانیخیل بهعنوان قلب “لوی پکتیا” یاد میشود که با مناطق کُرم اجنسی و پارهچنار در آن طرف خط دیورند هممرز است.
حملات تهاجمی و گسترده طالبان از جنوب تا شمال افغانستان و دیگر مناطق این کشور نشان میدهد که شورشیان به رغم تلاشهای دولت افغانستان برای رسیدن به صلح، قصد ندارد دست از جنگ برداشته و به روند صلح بپیوندد. از سوی هم این حملات گمانهزنیهایی را تقویت میکند که گروه طالبان نسبت به گذشته از قدرت بیشتری برخوردار شده است.
تغییر تاکتیک
سال گذشته خورشیدی گروه طالبان بیشتر روی شهرها و ولایت ها تمرکز کرده بودند. طالبان سال گذشته ولایت شمالی قندوز را دو بار سقوط دادند، در بغلان نیز تا نزدیکی مرکز ولایت پیش رفتند، شهر فراه را محاطره کردند و در هلمند نیروهای امنیتی افغان را به چالش کشیدند.
در آغاز سال جاری خورشیدی گروه طالبان روی پایگاه نظامی تمرکز کرده و حملات خونینی را راهاندازی کردند. در اول ماه ثور امسال این گروه مقر فرماندهی سپاه 209 شاهین را در ولایت بلخ هدف قرار دادند که در آن 135 سرباز و افسر کشته شدند. اندکی بعد طالبان چندین حمله را در نقاط مختلف افغانستان از جمله حمله بر پاسگاه ارتش در ولسوالی شاهولی کوت، حمله بر پاسگاه ارتش در ولسوالی میوند ولایت قندهار و حمله بر یک کلوپ عسکری در ولایت خوست انجام دادند.
به تازگی اما دیده میشود که این گروه بیشتر روی شهرستانها در ولایت های مختلف تمرکز کرده و بار دیگر شیوه جنگی خود را تغییر داده است.
طالبان در بهار امسال گفته بودند که با راهاندازی عملیات منصوری، در دو بخش ملکی و نظامی فعالیت خواهند کرد که در بخش ملکی در ساحات تحت کنترلشان “واحدهای اداری نظامشان” را فعال میکنند و در بخش نظامی به حملات نظامیشان به گونه جنگهای چریکی و انفجارات ادامه خواهند.
به باور وزارت دفاع افغانستان عملیات منصوری طالبان شکست خورده و آنان تلاش میکنند به نحوی مردم و دولت این کشور را با تهدید مواجه سازند. یکی از سخنگویان وزارت دفاع افغانستان باور دارد که طالبان پیش از این متوجه شدهاند که در ولایت ها و شهرهای افغانستان دستاورد ندارند اما اکنون تلاش نموده اند تا در مناطقی که نیروهای ارتش و پولیس حضور کمتر دارند یا جایی که پاسگاه نیروهای امنیتی و دفاعی نیست، حمله کنند.
محمد رادمنش، معاون سخنگوی این وزارت گفت که “تروریستان فقط میخواهند مصروفیت ایجاد کنند.”
قدرت طالبان
سقوط پی در پی شهرستانها و حملات تهاجمی طالبان بسیاریها را به این فکر واداشته است که طالبان قدرت بیشتر گرفته و نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان در برابر آنان ضعف بیشتر دارند. از سوی دیگر گروه شورشی طالبان نیز در بیانیههای خبری خود همواره ادعا کرده که تلفات بیشتری را به نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان وارد کردهاند.
اما وزارت دفاع افغانستان به این باور است که طالبان شکست خورده و توانایی مقابله با نیروهای ارتش و پولیس افغانستان را ندارند. به گفتهی این وزارت ظرفیت نیروهای ارتش و پولیس افغانستان افزایش یافته و این میتواند پاسخ قاطع در برابر طالبان باشد.
محمد رادمنش، معاون سخنگوی وزارت دفاع افغانستان به خبرنامه در این مورد گفت که “… در ولایات دیگر مثل ارزگان، قندهار، بدخشان و … نه تنها شکست خورده و به هدف استراتژیک خود نرسیدند بلکه جغرافیای زیادی را هم به نفع دولت افغانستان از دست دادند.”
در همین حال شایسته باز ناصری، رییس کمیسیون دفاعی مجلس نمایندگان افغانستان نیز میگوید طالبان به حد ادعای خود توانایی نداشته و بیشتر به جنگ روانی دامن می زنند.
آقای ناصری در گفتوگو با خبرنامه گفت که “جایی که نقطه ضعف را پیدا میکنند، حملات تروریستی خود را انجام میدهند اما پس دفع میشود. به اندازه که ادعا میکنند نیستند. نیروهای امنیتی ما نمیگذارند که دشمن بیشتر از این مردم افغانستان را اذیت و آزار بدهند.”
حملات طالبان در مناطق مختلف افغانستان تنها برای نیروهای نظامی افغان هزینه نداشته است. طالبان نیز متحمل خسارات جانی و مالی بسیار گردیدهاند. در اوایل ماه اسد سال جاری وزارت دفاع افغانستان اعلام کرد که 81 عضو گروه طالبان به شمول پنج فرمانده آنان را در ولایت فاریاب کشتهاند.
استخبارات خارجی
افغانستان همواره ادعا کرده که گروههای شورشی فعال در این کشور از سوی استخبارات کشورهای همسایه و منطقه تمویل و تجهیز میشوند. همچنان مقامهای این کشور همیشه ادعا کردهاند که افغانستان میدان جنگ برای رقابتهای منطقهای است و این کشور به نیابت از کشورهای منطقه و جهان در برابر تروریزم مبارزه میکند.
سال گذشته رحمتالله نبیل، رییس پیشین امنیت ملی افغانستان با ارایه مدارکی گفته بود که آیاسآی پاکستان از شبکه حقانی و برخی دیگر از گروههای تروریستی در افغانستان حمایت میکند. آقای نبیل همچنان گفته بود که طالبان در غرب افغانستان از ایران کمک مالی و تسلیحاتی دریافت میکنند.
اکنون وزارت دفاع افغانستان نیز مدعی است که اگر کشورهای بیرونی و استخبارات کشورهای منطقه با طالبان و دیگر گروههای مخالف مسلح همکاری نکنند، آنان قادر به مبارزه در برابر ارتش و پولیس افغانستان نمیباشند.
محمد رادمنش در این باره تصریح کرد که “… اینها از بیرون حمایت، تجهیز و اکمال میشوند و منابع مالی آنان تقویت میشوند. اینها میتوانند در برابر مردم و نیروهای دفاعی تحرکات وسیع داشته باشند.»
رییس کمیسیون دفاعی مجلس نمایندگان افغانستان نیز از دست داشتن استخبارات کشورهای منطقه در جنگ افغانستان سخن میزند. به گفتهی آقای ناصری “استخبارات منطقه دست خود را دارند و گروههای مختلف در افغانستان کار میکنند.”
ضعف رهبری
پس از وقوع رویدادهای خونین و یا سقوط شهرستان و ولایات به دست طالبان، همواره بحث ضعیف رهبری نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان مطرح شده است. پس از حمله طالبان به مقر سپاه 209 شاهین انتقاد از بیکفایتی مسئولان ارشد نهادهای امنیتی افغانستان بالا گرفت. به این جهت، وزیر دفاع و رییس ستاد ارتش این کشور از مقامشان کنارهگیری کردند.
در ادامه واکنشها به حمله طالبان به مقر سپاه شاهین، ارگ ریاست جمهوری افغانستان فرماندهان سپاه 203 تندر، 205 اتل، 207 ظفر و 209 شاهین را تغییر و تبدیل کرد.
اکنون وزارت دفاع افغانستان تاکید می کند که برای جلوگیری از سقوط های بیشتر، نیروهای متفاوت به شمول کماندوهای افغان را در سراسر افغانستان فعال کرده اند.
اما شایسته باز ناصری به این باور است که نیروهای افغان مشکلات جدی را در بخشهای هماهنگی، تشکیلات و سوق و اداره دارد. رییس کمیسیون دفاعی مجلس نمایندگان در این مورد گفت که “امیدواری ما این است که سکتورهای امنیتی ما، خصوصاً در ردههای بالا مقامات ذیصلاح شان توجه بیشتر داشته باشند تا افراد کلیدی و مدیران خوب داشته باشند که بهخاطر دفاع از حملات دشمن خوبتر هماهنگ باشند.”
درحالی که گروه طالبان حملات تهاجمی خود را در سرتاسر افغانستان گسترش دادهاند، میزان تلفات غیرنظامیان افغان نیز افزایش یافته است. سازمان ملل متحد در گزارشی گفته است که منازعات مسلحانه در شش ماه نخست سال جاری میلادی آسیبهای شدید و مداوم بر غیرنظامیان افغان وارد کرده است.
براساس این گزارش، در شش ماه نخست سال 2017 میلادی در افغانستان 1 هزار و 662 غیرنظامی کشته و 3 هزار و 581 غیرنظامی دیگر زخمی شدهاند که تنها در کابل ۱ هزار و ۴۸ غیرنظامی کشته و یا زخمی (۲۱۹ کشته و ۸۲۹ زخمی) شدهاند. ۹۸ درصد تلفات وارده در نتیجه حملات انتحاری و پیچیده اتفاق افتاده است.
محمد رضا جعفری همکار این گزارش بوده است.