سال گذشته در آستانه اعطای جایزه معتبر بین المللی برای نیکوداشت از فعالیتهای بزرگ در زمینه درمان سوختگی در جهان، تیم مشترکی از بیمارستان کودکان دانشگاه زوریخ و انتربرنز بریتانیا موظف شدند تا فعالیتهای چشمگیر درمانی یکی از پزشکانی را بررسی کنند که از افغانستان برخواسته است. نتیجه این ارزیابی و پژوهش در ژورنال آمریکایی سن انتنیو اکسپرس نیوز منتشر شد که در آن این پژشک افغان بی قرار برای ماموریت اش خوانده شده است.
نتیجه این بررسیها از کارکرد دکتر حبیب الرحمان قاسم، نامزدی او برای دریافت جایزه معتبر زورا ژانزوکویک بود که هر سه سال یک بار به پزشکی اعطا میگردد که دستاوردهای بزرگی در عرصه ارائه خدمات بهداشتی به ویژه در زمینه درمان سوختگی داشته باشد.
دکتر قاسم چهارمین دریافت کننده این حایزه معتبر بین المللی است. او به تاریخ 21 ماه گذشته میلادی در هشتمین کنگره جهانی سوختگی کودکان در شهر برمنگام انگلستان برنده این جایزه اعلام شد.
این پزشک افغان میگوید که “خبر شدم که به این جایزه نامزد شدم. بالاخره بعد از مشوره رهبری کلوب اروپایی برای درمان سوختگی که در شهر برمینگام انگلستان برگزار گردید، این جایزه برایم داده شد.”
این جایزه شامل مدال، تیغ طلایی، تقدیرنامه جراحی کودک و مقدار مشخص پول نقد میشود.
با دریافت این جایزه دکتر قاسم در کنار پزشکان نامدار جهان که دریافت کنندگان قبلی این جایزه نیز میباشند، قرار گرفته و به عنوان افتخار بزرگ جامعه پزشکی افغانستان قلمداد میشود.
مسولیت بزرگ
داکتر قاسم، مسوول بخش درمان سوختگی کودکان در انستیتیوت صحت طفل اندراگاندی میباشد. او که موفق به دریافت جایزه معتبر بین المللی «Zora Janžokovič Prize» در سال 2017 گردیده از سوی باشگاه اروپایی برای سوختگی کودکان (ECPB) تقدیر شده است.
این جایزه هر سه سال بعد، به کسانی اهدا میگردد که در شرایط سخت، دستاوردهای بزرگی در عرصه درمان و مراقبت سوختگی داشته باشند.
داکتر حبیب الرحمان قاسم در سال 1352 خورشیدی در افغانستان متولد شده است. او در سال 1373 خورشیدی وارد دانشکده پزشکی دانشگاه بلخ شد و در سال 1379 خورشیدی از این دانشگاه فارغ التحصیل گردید. داکتر قاسم پدر 9 فرزند دختر و پسر میباشد.
آموزگار حرفه ای
در ادامه فعالیتهای پزشکی، دکتر قاسم در سال 1381 خورشیدی شامل دوره تخصص خود شد و در سال 1386 او این دوره زندگی تخصصی خود را نیز به پایان رساند. سپس دکتر قاسم وارد آزمون استادی شد و توانست به عنوان استاد برنامه تخصصی در بیمارستان اندراگاندی گماشته شود. او در سال 1392 خورشیدی پس از ایجاد بخش سوختگی بیمارستان صحت طفل با موفقیت در آزمون رقابتی دیگر، به عنوان آمر این بخش برگزیده شد.
داکتر قاسم برای بیش از یک دهه در بخش جراحی کودکان در بیمارستان صحت طفل اندرا گاندی به عنوان متخصص کار کرده است. او در سال 2013 میلادی با حمایت وزارت صحت افغانستان به سویس فرستاده شد تا دوره آموزش جراحی پلاستیک را طی کند. او در مرکز سوختگی دانشگاه کودکان زوریخ روشهای مدرن جراحی پلاستیک را آموخت و در عین حال توانست برنامههای تخصصی دیگری را در این حوزه در آمریکا و هند سپری کند.
پس از گذراندان این دورههای آموزشی، دکتر قاسم دوباره به بیمارستان اندراگاندی برگشت و مسولیت آموزش تخصصی پرستاران و پزشکان این بیمارستان در حوزه کودکان در بخش سوختگی به او واگذار گردید.
پایه گذاری بیمارستان سوختگی
سوختگی یکی از مسائل پزشکی است که درمان آن حالت فوری و عاجل دارد. در صورتی که به موارد سوختگی به زودی رسیدگی نشود، مرگ بیمار نیز بسیار محتمل میباشد. به این جهت، با توجه به این که افغانستان یکی از کشورهای با میزان بالای از گزارشهای سوختگی میباشد، تنها پنج بیمارستان ویژه این حوزه در آن وجود دارد.
یکی از این بیمارستانها که ویژه کودکان است، بیمارستان صحت طفل اندراگاندی میباشد. بخش ویژه جراحی سوختگی در این بیمارستان، در سال 1392 خورشدی ایجاد شده است.
این بخش دارای 36 بستر است و آزمایشگاه ویژه سوختگی کودکان نیز در آن فعال میباشد. براساس آمار منتشر شدهی وزارت صحت افغانستان، تنها در سال گذشته خورشیدی 9555 مورد سوختگی در سراسر این کشور گزارش شده است.
داکتر انورالحق یوسفزی ریس بیمارستان صحت طفل اندراگاندی به خبرنامه گفت که “به نسبت واقعات زیاد سوختگی اطفال، بخش جراحی سوختگی صحت طفل بیمارستان اندراگاندی از زمان تاسیس خود، خوشبختانه تا حال موفقیتهای خوبی در بخش تداویی کودکانی که دچار سوختگی شدید شده بود، داشتهاست.”
امید ناامیدان
داستان اعطای این جایزه معتبر برای دکتر قاسم، از ملالی شروع میشود. ملالی، دختر هفت سالهی بود که بر اثر آتش سوزی خانه ای پدرش، در سال2014 میلادی، در ولایت هلمند گوش، گلو، صورت و دستانش با شدت تمام سوخته است.
به گفتهی پزشکان او، سوختگی این دختربچه تا حدی شدید بود که او حتی نمیتوانست گردن اش را حرکت دهد، دهان اش را باز کند و غذا بخورد.
ملالی برای درمان به یکی از بیمارستانهای بین المللی در افغانستان انتقال داده میشود و بستری میگردد. او با وجود سپری نمودن برخی از عملیاتهای جراحی بهبود نمییابد. پس از دو ماه درمان، خانواده ملالی مجبور میشود تا او را به بیمارستان دیگری منتقل کند.
ملالی به بیمارستان صحت طفل اندرا گاندی انتقال داده میشود. وضعیت صحی او بعد از دو عملیات موثر در این بیمارستان بهبود مییابد.
داکتر قاسم کسی است که ملالی را جراحی کرده و تحت مراقبت و درمان او این دختربچه افغان بهبود یافته است. آقای قاسم به خبرنامه گفت که “زمانیکه ملالی به بیمارستان مراجعه نموده بود حالت وی خیلی وخیم بود و خانواده او امید صحت یابی ملالی را از دست داده بودند. زیرا قبل از اینکه ملالی را به بیمارستان اندراگاندی بیاورند، در چندین مراکز صحی خصوصی و بین المللی برده بودند که کدام نتیجه خاص را در پی نداشت؛ اما بعد از عمل جراحی بهبود یافت.”
این پزشک افغان اعتراف میکند که جراحی این دختربچه کار آسانی نبود. زیرا به گفته او، بسیاری از نقاط مهم و حیاتی بدن او آسیب دیده بود. گلو و گردن او که از مهمترین قسمتهای بدن انسان میباشد، دچار سوختگی شدید شده بود که قادر به استفاده از آنها نبود. در عین حال دهانش باز مانده و نمیتوانست غذا بخورد.
دکتر قاسم در ادامه میگوید که “صورت ملالی به جلد پیوندی نیاز داشت که من آن را از مادر او به شکل هوموگرافت (Homograft) اخذ نمودم و آن را درعملیات اول، موقتا برای مدت کوتاهی به گلو و روی ملالی پیوند کردم که این عملیات شش ساعت به طول انجامید. در عملیات دوم که یک هفته بعد صورت گرفت، از روش (Auto graft)یا پیوند جلد از خود مریض استفاده گردید که آن هم به طور موفقیت آمیز در ظرف چهار ساعت به پایان رسید.”
پس از این موفقیت بزرگ پزشکی، دکتر قاسم راه طولانی دیگری را نیز میپیماید. یکی دیگر از بیماران او مردی بود که در آتش سوزیی 70 درصد بدنش دچار سوختگی شده بود. او نیز زیر تیغ جراحی این پزشک افغان قرار میگیرد و پس از 5 عملیات جراحی پلاستیک، بهبود مییابد و مرخص میگردد.
یکی دیگر از بیماران او مصطفی کودک 6 ماهه بود که دچار سوختگی شدید شده بود. او نیز توسط این جراح افغان درمان میشود و به خانواده اش باز میگردد. این سه مورد شدیدترین و بدترین حالتهای بیماران دکتر قاسم بوده است که با موفقیت درمان میشوند. این دکتر جراح میگوید که “روزانه حداقل در دو جراحی اشتراک داشتم و در تمام سالهای داکتریام به اندازه این دو مریض سوختگی شدید نداشتند. درمان آنان در شرایط که دو اطاق بستر دار هر یک دارای 8 بستر که گاهی هم دو مریض بالای یک بستر میبود، یک اطاق پانسمان که خیلی در حالت ابتدایی قرار داشت و اتاقها با اتاق جراحی در تماس بود بسیار سخت بود؛ ولی نتیجه عالی داشت.”
این وضعیت وخیم بیماران و محیط ابتدایی با وسائل اندک کاری سبب شده که موفقیت درمانی دکتر قاسم توجه بینالمللی را به خود جلب نماید و او را جزء از نامهای بزرگ جراحی سوختگی کودکان در جهان نماید.