تنور داغ سیاسی؛ برنامه‌های حکمتیار، تاکید بر نظام ریاستی و نگرانی‌های جمعیت اسلامی

با ورود حکمتیار به کابل، حالا بحث اصلی در فضای سیاسی افغانستان این است که برنامه های او و حزب اسلامی برای آینده چیست و روند تعاملات سیاسی در سطح کلان افغانستان با توجه به تنش ها و اختلافات دیرینه احزاب رقیب چگونه خواهد بود.

به نظر می رسد گلبدین حکمتیار که پس از 20 سال زندگی مخفیانه، یک هفته قبل برای اولین بار در لغمان و در مقابل انظار عمومی ظاهر شد، برنامه های زیادی برای آینده خود دارد.

صحبت های او از دعوت طالبان به صلح گرفته تا مخالفت با تغییر نظام سیاسی و هم چنان ملاحظات او برای حضور نیروهای خارجی در افغانستان، نشان می دهد که روزهای آینده برای افغانستان می تواند شاهد تحولاتی تازه در تعاملات سیاسی و بخصوص روابط میان احزاب باشد. با توجه به پیشینه اختلافات احزاب در شکل گیری جنگ های داخلی، می توان آینده ای متشنج تر در فضای سیاسی افغانستان را انتظار داشت.

شاید به همین منظور است که یکی از برنامه های اصلی حکمتیار پس از حضور به عنوان یک رهبر سیاسی در پایتخت، انسجام و تقویت دوباره حزبش برای روزهای آینده است.

حکمتیار در مراسم استقبال از او در ارگ ریاست جمهوری افغانستان
حکمتیار در مراسم استقبال از او در ارگ ریاست جمهوری افغانستان

انسجام دوباره

مقامات حزب اسلامی پیش از گلبدین حکمتیار گفته بودند که انسجام مجدد حزب اسلامی یکی از برنامه های اوست تا این گونه بتواند زمینه برای حضور موثر، قوی و منسجم حزب اسلامی در تعاملات قدرت و سیاست را فراهم کند.

گلبدین حکمتیار رهبر حزب اسلامی آمده است تا جانی دوباره به حزبی ببخشد که در نبودش، به لحاظ ساختاری دچار ریزش شده و به شاخه های متعددی نیز تقسیم شده است. البته با نگاهی به وضعیت سایر احزاب می توان دریافت که تقسیم شدن به شاخه های مختلف یا جدایی از بدنه اصلی آن، چالشی نیست که تنها حزب اسلامی به آن دچار باشد. دیگر احزاب نیز به شاخه های کوچک تری تقسیم شده اند و یا اعضای اصلی آن پس از جدایی جریان های دیگری را راه اندازی کرده اند.

اما باید دید تا آقای حکمتیار با شاخه های جدا شده از حزب اسلامی که در ۱۶ سال گذشته در کنار حکومت افغانستان قرار داشته و برخی اعضای ارشد آن در مقامات بلند دولتی حضور داشته اند، و اکنون نیز احزاب مستقلی را تشکیل داده اند، چگونه تعاملی خواهد داشت.

یکی از برنامه‌های حکمتیار انسجام دوباره‌ی حزب اسلامی است
یکی از برنامه‌های حکمتیار انسجام دوباره‌ی حزب اسلامی است

رهبری حکمتیار

به گفته اعضای ارشد حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار، گفتگوها برای انسجام و تجدید ساختار این حزب از ماه ها قبل آغاز شده و در این مورد نشست ها و جلسات مختلفی نیز با شرکت تمامی شخصیت های تاثیرگذار آن برگزار گردیده است.

محمد امین کریم نماینده حزب اسلامی و یکی از افراد نزدیک به آقای حکمتیار در گفتگو با خبرنامه می گوید که تلاش ها برای انسجام مجدد حزب اسلامی هم چنان ادامه دارد و با توجه به گفتگوهای صورت گرفته، در این مورد مشکل خاصی در پیش نیست.

آقای کریم از برگزاری ” انتخابات شفاف و سراسری” در درون حزب اسلامی در زودترین فرصت ممکن خبر می دهد اما با این حال می گوید که “در رهبری آقای حکمتیار به عنوان رهبر حزب اسلامی، احدی تابحال سخنی ندارد” و این یعنی که تلاش ها بر این است تا این حزب بار دیگر منسجم شده و این گونه  زیر نظر و رهبری حکمتیار با تشکیلاتی گسترده تر وارد عرصه سیاست و قدرت شود.

اولین مساله، عنوان “حزب اسلامی” است که اکنون نام جریان سیاسی به رهبری عبدالهادی ارغندیوال یکی از اعضای حزب اسلامی می‌باشد که با همین عنوان نیز، حزبش را در وزارت عدلیه افغانستان به ثبت رسانده است.

ارغندیوال، رئیس حزب اسلامی ثبت شده در وزارت عدلیه افغانستان
ارغندیوال، رئیس حزب اسلامی ثبت شده در وزارت عدلیه افغانستان

مقامات وزارت عدلیه افغانستان به تازگی گفته اند که در این وزارت تنها یک  “حزب اسلامی” به رهبری ارغندیوال به ثبت رسیده است و هیچ حزب دیگری با این نام به رهبری گلبدین حکمتیار، در این وزارت تاکنون رسمیتی ندارد. با این وجود از آقای ارغندیوال می توان به عنوان “رییس رسمی” این حزب یاد کرد.

با توجه به این که این حزب پیش از پیوستن آقای حکمتیار به روند صلح، به نام و رهبری ارغندیوال به ثبت رسیده است باید دید که تصمیم ارغندیوال و جریانی از حزب اسلامی که در نبود حکمتیار، به دور او جمع شده اند برای آینده چیست. آیا این حزب را به صورت رسمی به حکمتیار سپرده و با او بیعتی دوباره خواهد داشت و یا در برابر پیوستن به بدنه اصلی حزب زیر نظر آقای حکمتیار مقاومت خواهد کرد؟

تفاهم

با این حال به نظر می رسد آقای ارغندیوال که در چندین سال گذشته “حزب اسلامی” را به ثبت رسانده و از این آدرس وارد رقابت‌های سیاسی نیز شده است، با توجه به شرایط فعلی و میزان نفوذ آقای حکمتیار در میان هوادارانش، قصدی برای قرار گرفتن در برابر او را که “موسس حزب اسلامی” بوده است، نداشته باشد.

حکمتیار هفته گذشته در مقابل انظار عمومی ظاهر شده است
حکمتیار هفته گذشته در مقابل انظار عمومی ظاهر شده است

حزب اسلامی به رهبری ارغندیوال در انتخابات ریاست جمهوری گذشته در تیم انتخاباتی داکتر عبدالله حضور یافت و اکنون انجنیر محمد خان معاون اول ریاست اجرایی به نمایندگی از این جریان، در قدرت حضور دارد. انتخاباتی که در نهایت منجر به تشکیل حکومت وحدت ملی شد. حکومتی که حالا گلبدین حکمتیار آن را مورد انتقاد قرار داده و می گوید که این حکومت، نه خواست مردم بوده است و نه بر اساس قانون اساسی این کشور.

عبدالهادی ارغندیوال به تازگی در برنامه پرس و پال طلوع نیوز در این مورد گفته است که “طرفدار وحدت دوباره حزب اسلامی است.” او به سابقه حضور خود در حزب اسلامی به رهبری حکمتیار اشاره کرده و می گوید “امیداوریم در تفاهم با هم، این مشکل را حل کنیم.”

او هم چنین می گوید “به خاطر حزب اسلامی با حکمتیار صحبت هایی داریم که در روشنایی آن، آینده سیاسی حزب اسلامی تعیین شده و انتخابات سراسری این حزب برگزار خواهد شد.”

رییس رسمی حزب اسلامی می افزاید که این حزب مربوط به مردم است و در مورد سرنوشت آن نیز، آنها تصمیم خواهند گرفت. با این حال او تاکید کرده است که “حکمتیار را هیچ کسی نمی تواند در عرصه سیاسی این کشور نادیده بگیرد.”

دیدار ارغندیوال با صلاح‌الدین ربانی، رهبر حزب جمعیت اسلامی
دیدار ارغندیوال با صلاح‌الدین ربانی، رهبر حزب جمعیت اسلامی

یک واقعیت

در میان همه این تحولات، در روزهای گذشته آقای ارغندیوال رییس رسمی حزب اسلامی که در انتخابات ریاست جمهوری گذشته از داکتر عبدالله حمایت کرد و اکنون معاون اول ریاست اجرایی نیز از این جریان سیاسی نمایندگی می کند، جلسات متعددی با جریان های مختلف از جمله با صلاح الدین ربانی رییس حزب جمعیت اسلامی داشته است.

آقای ارغندیوال به خبرنامه می گوید که “توافق نامه میان حزب اسلامی و جمعیت اسلامی بخشی از اهداف بزرگ ماست که در آن مورد صحبت شده و طبق تعهدات گذشته، پیش خواهد رفت.”

عبدالهادی ارغندیوال نیز می گوید که تشکیل حکومت وحدت ملی در نتیجه یک تفاهم به وجود آمده و از نظر قانون اساسی، وجهه قانونی ندارد. با این حال او می افزاید “حکومت وحدت ملی یک واقعیت است، چه کسی بپذیرد و یا نپذیرد.”

توافق‌نامه صلح میان حکومت و حزب اسلامی سال گذشته به امضا رسید
توافق‌نامه صلح میان حکومت و حزب اسلامی سال گذشته به امضا رسید

حضور در کابینه

براساس توافق‌نامه‌ی صلح حکومت افغانستان با حزب اسلامی به رهبری حکمتیار، کابل متعهد شده است تا شرایط لازم را برای حضور و مشارکت حزب اسلامی افغانستان در نهادهای دولتی در مطابقت با قانون اساسی فراهم سازد و همچنان افراد و فرماندهان واجد شرایط قانونی مربوط به حزب اسلامی را درصورت خواست شان به خدمت، در ساختار نیروهای دفاعی و امنیتی افغانستان جذب نماید.

پس از امضای توافق‌نامه‌ی صلح و حضور حکمتیار در انظار عمومی، رهبر حزب اسلامی اعلام کرد که هدف از مصالحه او مشارکت در حکومت افغانستان نبوده، بل که “خود صلح” هدف و اساس کار بوده است.

با این حال اما محمد امین کریم به خبرنامه می‌گوید “شرکت در دولت بحثی است که با دولت خواهیم داشت و اگر به توافق رسیدیم، مخالف حضور نیستیم ولی اگر توافقی هم صورت نگرفت، حزب اسلامی به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه می‌دهد.”

او تاکید می کند که حزب اسلامی به رهبری حکمتیار خواهان “حضور سمبولیک” در حکومت نیست و تنها  “حضوری محسوس و مشهود” را می پذیرد.

با این حال، اعضای سابق حزب اسلامی افغانستان در طی شانزده سال گذشته در ساختار دولت افغانستان حضور داشته‌اند و در حال حاضر شماری از اعضای سابق حزب اسلامی افغانستان در رتبه های بالای حکومتی کار می‌کنند؛ افرادی چون انجنیر محمد خان، معاون اول ریاست اجرایی، فاروق وردک، وزیر دولت در امور پارلمانی و نصیر احمد درانی وزیر احیا و انکشاف دهات افغانستان.

امین کریم از اعضای ارشد حزب اسلامی به رهبری حکمتیار
امین کریم از اعضای ارشد حزب اسلامی به رهبری حکمتیار

این افراد از نظر امین کریم به “صورت رسمی” به نمایندگی از این حزب در کابینه حضور ندارند بل که، شخصیت‌های توانمند و مستعدی هستند که در ساختار کنونی حکومت وحدت ملی حضور یافته اند.

او هم چنین از شرکت در انتخابات های آینده، به عنوان یکی از برنامه های دیگر حزب اسلامی حکمتیار خبر می دهد.

تعامل با احزاب

با ورود گلبدین حکمتیار به کابل، گمانه زنی ‌ها مبنی بر افزایش تنش میان حزب اسلامی به رهبری حکمتیار با دیگر احزاب و بخصوص، حزب جمعیت اسلامی افغانستان که اکنون صلاح الدین ربانی رهبری آن را برعهده دارد نیز، بر سر زبان‌ها افتاده است.

گلبدین حکمتیار که در آغاز عضو حزب جمعیت اسلامی به رهبری برهان‌الدین ربانی بود، پس از تشکیل حزب اسلامی با دولت وقت به رهبری برهان‌الدین ربانی وارد جنگ مسلحانه شد. پس از پیروزی مجاهدین در سال 1371، هنگامی که ربانی براساس توافقات قبلی پیشاور حاضر به کناره گیری از قدرت پس از شش ماه نشد، حزب اسلامی نیروهایش را در چهارآسیاب در جنوب شهر کابل مستقر کرد و بر علیه دولت به رهبری ربانی به جنگ ادامه داد؛ جنگی که در آن زمان بخشی از کابل را ویران کرد.

صلاح‌الدین ربانی رئیس حزب جمعیت اسلامی
صلاح‌الدین ربانی رئیس حزب جمعیت اسلامی

اکنون رهبر حزب اسلامی افغانستان می‌گوید باید گذشته را فراموش کرد و “تاریخ خونین گذشته را تکرار نکنیم.” رهبر حزب اسلامی در سخنرانی خود در جمع هوادارانش در استدیوم غازی گفت “به برادران جمعیت اسلامی دست برادری دراز می‌کند.”

با این حال محمد امین کریم، گفت‌وگو کننده ارشد حزب اسلامی با حکومت افغانستان نیز به خبرنامه می‌گوید تاکنون، گفت‌وگو میان حزب اسلامی و جمعیت اسلامی به‌صورت رسمی صورت نگرفته است اما تقریباً با تمام شخصیت‌های برجسته‌ی جمعیت اسلامی نشست‌های متعددی برگزار شده است.

او می‌گوید امیدوار است تا در روزها و هفته‌های آینده حزب اسلامی با جمعیت اسلامی به عنوان دو حزب با هم گفتگو داشته باشند.

اولین واکنش جمعیت

در همین حال، حزب جمعیت اسلامی افغانستان در اولین واکنش رسمی در مورد پیوستن حکمتیار به روند صلح از او استقبال کرده اما با این وجود حرف هایی نیز برای گفتن دارد که نشان از وجود فاصله و شکافی عمیق میان این دو جریان سیاسی است که می تواند فضای آینده سیاسی در این کشور را متشنج تر از قبل نماید.

 حزب جمعیت اسلامی افغانستان از روند گفت‌وگوهای صلح حکومت وحدت ملی با حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار استقبال کرده است و از دیگر مخالفان مسلح نیز خواسته است که با الهام از این تجربه، از کشتار مردم دست برداشته و تعهد خود را به قانون اساسی اعلام کنند.

حکمتیار پس از 20 سال وارد کابل شده است
حکمتیار پس از 20 سال وارد کابل شده است

با این حال، جمعیت  اسلامی به رهبری صلاح الدین ربانی در اعلامیه‌یی که امروز منتشر کرده، از حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار خواسته است تا از کاربرد «ادبیات کنایه‌آمیز» به آدرس این حزب فاصله بگیرد. در بیانیه جمعیت اسلامی آمده است که “ادبیات فضای سیاسی کنونی با ادبیات دوره جنگ‌های تحمیلی تفاوت بنیادین دارد و جمعیت اسلامی در این فضای جدید زندگی می‌کند.”

بر اساس این اعلامیه، شورای رهبری جمعیت اسلامی باور دارد که ” خودخواهی ها و تن دادن به خواست بیگانگان” موجب آغاز جنگ داخلی پس از پیروزی مردم افغانستان بر شوروی گردید و اگر این گونه نمی شد، این کشور تبدیل به لانه تروریزم نمی گردید.

جمعیت اسلامی هم چنین از حکومت وحدت ملی خواسته شده است تا در کنار پیشبرد پروسه صلح، خلع سلاح همه گروه هایی را که به این پروسه می‌پیوندند، به‌گونه‌ی جدی در نظر داشته باشد.

به نظر می‌رسد این بخش از اعلامیه در واقع نگرانی های جمعیت اسلامی باشد در مورد خلع سلاح افراد وابسته به حزب اسلامی که بر اساس توافق نامه صلح، باید دست از جنگ کشیده و در نیروهای مسلح افغانستان ادغام گردند.

عطا محمد نور، والی ولایت بلخ نیز یکی از اعضای ارشد حزب جمعیت اسلامی است
عطا محمد نور، والی ولایت بلخ نیز یکی از اعضای ارشد حزب جمعیت اسلامی است

واکنش روند سبز افغانستان

در واکنش های اعتراض آمیز جریان های سیاسی دیگر نسبت به صحبت های اخیر حکمتیار، روند سبز افغانستان نیز که رهبری آن را امرالله صالح برعهده دارد، با انتشار اعلامیه ای، نسبت به نوع ادبیات مورد استفاده حکمتیار اعتراض کرده و از حکومت افغانستان خواسته است تا به او “تفهیم نماید که مواد توافق نامه صلح را رعایت کند.”

امرالله صالح به تازگی از سوی رییس جمهور اشرف غنی، به عنوان وزیر دولت در امور اصلاحات در نیروهای نظامی افغانستان منصوب شده است.

روند سبز افغانستان در اعلامیه ای که امروز(16 ثور)، در صفحه فیس بوک خود منتشر کرده “به تمسخر گرفتن ساختار سیاسی کشور، تاکید بر راه حل حزبی و سیاست حذف، ورود صدها مسلح که معلوم نیست در کجا تعلیم دیده اند، توسل به ادبیات خشن و فرقه گرایانه” را نمونه هایی از تخطی های آشکار حکمتیار از توافق نامه صلح دانسته و نسبت به آن اعتراض کرده است.

این روند گفته است که در صورت “تداوم سیاست خشونت، تکبر و تمسخر” راه اندازی حرکت های مدنی را حق قانونی خویش می داند.

تظاهرات در مقابل محل سکونت حکمتیار در کابل
تظاهرات شهروندان کابل در مقابل محل سکونت حکمتیار در کابل

روز گذشته نیز تظاهراتی از سوی این روند، در مقابل محل سکونت گلبدین حکمتیار در کابل راه اندازی شده بود که معترضان طی آن، حکمتیار را به دست داشتن در قتل هزاران تن در جریان جنگ های داخلی متهم کرده است.

نوع نظام

جدا از اختلافات دیرینه ای که حزب اسلامی به رهبری حکمتیار با سایر احزاب از جمله جمعیت اسلامی دارد، نوع نگاه حکمتیار به شیوه حکومت داری و تاکید او بر ایجاد یک حکومت مرکزی قوی، یکی دیگر از موضوعات جدی است که می تواند مانعی باشد بر سر راه نزدیکی این حزب با دیگر جریان های سیاسی که مانند او فکر نمی کنند و مخالف ایجاد نظام سیاسی متمرکز در این کشور هستند.

گلبدین حکمتیار در دو هفته اخیر، در سه سخنرانی خود در ولایت های لغمان، ننگرهار و سپس کابل بر این تاکید کرده است که طرفدار وجود یک حکومت مرکزی قوی است و وجود هر نوع مدل دیگری از حکومت داری را که به تقسیم قدرت بیانجامد به صلاح این کشور نمی داند.

این در حالی است که تغییر نظام سیاسی افغانستان از سیستم متمرکز ریاستی، به پارلمانی که در آن قدرت غیر متمرکز خواهد بود یکی از بندهای توافق نامه تشکیل حکومت و حدت ملی میان رییس جمهور و رییس اجرایی است.

علاوه بر آن احزاب دیگری نیز هستند که به شدت حامی نظام پارلمانی در این کشور می باشند و بر آن پافشاری دارند. جمعیت اسلامی یکی از قدرت مندترین طرفداران این نوع نظام در افغانستان است.

حکمتیار در تمامی سخنرانی‌های خود بر وجود حکومت مرکزی قوی تاکید کرده است
حکمتیار در تمامی سخنرانی‌های خود بر وجود حکومت مرکزی قوی تاکید کرده است

این حزب در واکنش به صحبت‌های اخیر حکمتیار و تاکید او بر نظام متمرکز سیاسی، بر وجود نظام پارلمانی تاکید دارد و آن را ” یگانه راه حل برای جلوگیری از استبداد و انحصارگرایی می داند.”

با تمام این ها، علاوه بر امیدهایی که حکومت افغانستان و برخی جریان های سیاسی این کشور نسبت به پیامدهای مثبت پیوستن حکمتیار به روند صلح دارند، می توان گفت که در سوی دیگر، نگرانی هایی نیز وجود دارد. در این میان، می توان به وجود اختلافات احزاب مختلف اشاره کرد که می تواند با توجه به تجربه های تلخ گذشته این کشور برای شهروندان افغان نگران کننده باشد؛ اختلاف های که از هم اکنون نشان می دهد هم چنان پررنگ و پابرجاست و مدیریت آن نیز می تواند برای حکومت این کشور سخت و دشوار باشد.

با این همه اما ظاهرا کلید پایان این نگرانی ها این است که تمامی جریان های سیاسی بخواهند با نگاهی به گذشته ای نه چندان دور، از تکرار تجارب تلخ گذشته افغانستان جلوگیری کنند.

چقدر این پست مفید بود؟

روی یک ستاره کلیک کنید تا به آن امتیاز دهید!

میانگین امتیاز 0 / 5. تعداد آرا: 0

تا الان رای نیامده! اولین نفری باشید که به این پست امتیاز می دهید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *