خط دیورند؛ تنش تازه و تاکید بر ضرورت حل چالش‌های مرزی میان افغانستان و پاکستان

موضوع خط دیورند پس از اظهارات جنجال برانگیز عبدالطیف پدرام نماینده بدخشان در مجلس افغانستان این روزها فضای سیاسی و اجتماعی این کشور را وارد تنش های تازه ای نموده است.

خط دیورند که بیش از یک صد سال قبل بخشی از خاک افغانستان را از این کشور جدا ساخت حالا نیز پتانسیل لازم برای جداسازی اقوام و گروه های این کشور را به مخالفان و موافقانش دارد و فضای این روزهای حاکم بر این کشور نشان این مدعاست.

لطیف پدرام نماینده مجلس افغانستان در روزهای گذشته اعلام کرد که خط دیورند به عنوان مرز رسمی میان دو کشور افغانستان و پاکستان بوده و به رسمیت شناخته شده است. او در ادامه صحبت هایش که واکنش های فراوانی در پی داشت گفته بود که “دیورند یک موضوع پایان یافته است. جدال بر سر این مرز مصرف داخلی دارد و اعتبار سیاسی و حقوقی ندارد.”

صحبت های او در مورد خطی که در سال های گذشته از سوی حکومت افغانستان نه به آن رسیدگی شده و نه به رسمیت شناخته شده است، واکنش های تندی نیز در پی داشته است. واکنش های تندی در حد تهدید او به مرگ.

pedram
لطیف پدرام نماینده مجلس افغانستان در روزهای گذشته اعلام کرد که خط دیورند به عنوان مرز رسمی میان دو کشور افغانستان و پاکستان بوده و به رسمیت شناخته شده است

دیدگاه های متفاوت

با این که گفته های آقای پدرام در میان بخشی از جامعه افغانستان طرف داران نیز داشته اما در مقابل، بخش دیگری از این جامعه در مقابل این دیدگاه ایستاده و واکنش های تندی نیز داشته اند.

در مجلس این کشور برخی از نمایندگان، گفته های او را خیانت ملی دانستند و خواهان اخراج او از مجلس افغانستان شدند. این تعداد را می توان صاحبان دیدگاهی دانست که معتقدند موضوع خط دیورند فاقد اعتبار است و هرگز پذیرفتنی نیست.

طرفداران این دیدگاه تاکید دارند، مناطقی که در آن سوی خط واقع شده نیز باید به افغانستان برگردانده شود؛ حتی اگر قرار باشد که این وضعیت سال های سال به طول انجامد و این مشکل به عنوان موضوعی جنجالی و چالش برانگیز در روابط دو کشور باقی بماند.

محمد عمر داوود زی وزیر سابق داخله افغانستان در صفحه فیس بوک خود نوشته است که “مردم افغانستان 124 سال انتظار کشید، 100 سال دیگر نیز انتظار می کشیم تا افغانستان بزرگ را دوباره حاصل نماییم.”

عمر داوودزی در حساب کاربری فیسبوک خود چنین نگاشته است
عمر داوودزی در حساب کاربری فیسبوک خود چنین نگاشته است

در میان این دو دیدگاه که یکی بر پذیرش خط دیورند به عنوان مرز رسمی تاکید دارد و دیگری آن را رد می کند، دیدگاه سومی نیز وجود دارد.

حامیان این دیدگاه می گویند که اختلاف دیدگاه ها باید به صورت منطقی و با استدلال پاسخ داده شود و موضوع اختلافی بر سر خط دیورند نیز، از مجراهای قانونی و به صورت اساسی حل گردد.

عارف رحمانی نماینده غزنی در مجلس، روز گذشته و در حالی که فضای پر تنشی میان طرفداران دو دیدگاه مطرح شده وجود داشت، بر این تاکید داشت که اختلاف دیدگاه ها را باید پذیرفت و با تهدید به حذف یکدیگر نمی توان امیدی به حل مشکلات موجود در افغانستان داشت. او گفت که این اختلافات ممکن است که مردم را در بیرون از تالار مجلس در مقابل یکدیگر قرار دهد.

ناهید فرید نماینده هرات نیز معتقد است که برای حل این مشکل باید با ارایه اسناد، به دادگاه های قضایی بین المللی مراجعه کرد.

زخم خونین

در این میان برخی از کارشناسان افغان بخش عمده ای از مشکلات کنونی این کشور از جمله جنگ و ناامنی را مرتبط با خط دیورند و مشخص نبودن سرنوشت آن می دانند.

majruh'
غلام فاروق مجروح نماینده هرات در مجلس افغانستان معتقد است که دیورند زخم خونینی برای افغانستان است

غلام فاروق مجروح نماینده هرات در مجلس افغانستان معتقد است که دیورند زخم خونینی برای افغانستان است و باید هر چه زودتر برای درمان این زخم اقدام شود.

او به خبرنامه می گوید که بخش بزرگی از مشکلات افغانستان به خصوص ناامنی و جنگ، برمی گردد به مشکل خط دیورند با پاکستان که از این طریق به جنگ و خشونت در این کشور دامن می زند.

این نماینده مجلس بر این باور است که تا اختلاف دو کشور بر سر خط دیورند رفع نگردد، جنگ و ناامنی در افغانستان نیز پایان نخواهد یافت.

گفته های رییس جمهور پیشین افغانستان در این مورد نیز نظر آقای مجروح را تایید می نماید. حامد کرزی رییس جمهور پیشین افغانستان در زمان ریاست جمهوری اش گفته بود که جنرال مشرف رییس جمهور پاکستان در دیدار با او مساله خط دیورند را مطرح ساخته بود. حامد کرزی گفته است که رسمیت دادن به خط دیورند و محدود کردن روابط با هند از خواسته های مقامات پاکستانی برای کمک به امنیت و صلح در افغانستان بود.

ابهام در سرنوشت

اما مساله ای که در رابطه با خط دیورند مطرح می شود نقش حکومت ها و بخصوص رهبران حکومتی در 16 سال گذشته است که اقدامی برای نهایی شدن سرنوشت این خط انجام نداده اند.

به اعتقاد برخی دیگر از کارشناسان مسایل افغانستان، ابهام و گنگ باقی ماندن در سرنوشت این خط، موجب تداوم تنش ها میان دو کشور و افزایش جنگ و ناامنی در افغانستان شده است.

سیف الدین سیحون استاد دانشگاه کابل به خبرنامه می گوید که بخش عمده دشواری های افغانستان از آن‌جا نشات می‌گیرد که افغانستان نه این خط را به رسمیت شناخته و نه برای پس گرفتن این مناطق از مجاری قانونی و عملی آن تلاش کرده است.

آقای سیحون می افزاید “دشوارترین و جدی ترین مساله اختلاف برانگیز میان افغانستان و پاکستان موضوع دیورند است که تاکنون از سوی حکومت ها، اقدامات قانونی و عملی برای حل آن صورت نگرفته و گاها با سکوت نیز به همراه بوده است.”

Saifuddin Saihoon
سیف الدین سیحون استاد دانشگاه کابل

با این حال حامد کرزی رییس جمهور پیشین افغانستان تاکید کرده بود که “موضوع خط دیورند ابهامی ندارد و از زمان ایجاد این خط، هیج حکومتی در افغانستان آن را نپذیرفته است. پس سرنوشتش مشخص است و ما هم نمی پذیریم.”

او گفته بود که مناطق آن سوی خط دیورند متعلق به افغانستان است و هیچ حکومتی نباید این خط را به عنوان مرز میان دو کشور به رسمیت بشناسد.

با این حال اظهارات مقامات آمریکایی حل این مساله را پیچیده تر ساخت. مارک گروسمن نماینده ویژه وقت آمریکا در امور افغانستان و پاکستان در سال 2012 میلادی گفته بود که کشورش ” این خطر مرزی را به عنوان یک مرز بین المللی به رسمیت می شناسد.” او به صراحت گفته بود که موضع آمریکا در این رابطه مشخص است و این خط یک مرز بین المللی است.

اما این گفته های مقامات آمریکایی با مخالفت حکومت افغانستان روبرو گردید. با این حال، در مورد روشن شدن این معضل از سوی افغانستان از طریق نهادهای بین المللی اقدامی صورت نگرفت.

mark
مارک گروسمن نماینده ویژه وقت آمریکا در امور افغانستان و پاکستان

نگاه تاریخی

خط دیورند میان افغانستان و پاکستان کنونی در زمان سلطنت عبدالرحمان پادشاه وقت افغانستان و هنری مورتیمر دیورند، نماینده هند بریتانیایی در سال 1893 میلادی مشخص گردید و مورد توافق دو طرف قرار گرفت. پاکستان در آن زمان بخشی از خاک هند بود که زیر استعمار بریتانیا قرار داشت.

پس از مرگ عبدالرحمان، فرزندش حبیب الله که به جانشینی پدر رسیده بود در توافق با بریتانیایی ها متعهد شد که به توافقات قبلی میان عبدالرحمان و حکومت انگلیس از جمله معاهده دیورند پای بند باشد.

پس از جنگ سوم افغان – انگلیس که با پیمان صلح راولپندی در سال 1919 به پایان رسید، دولت بریتانیا در این پیمان استقلال افغانستان و مرزهای این کشور را به رسمیت شناخت. در بخشی از این پیمان صلح آمده بود که ” دولت افغانستان مرز هند و افغانستان را به همان شکلی که امیر حبیب الله پذیرفته بود، می پذیرد.”

اما جنجال ها بر سر این خط از زمانی آغاز شد که کشور مستقلی به نام پاکستان در سال 1947 میلادی شکل گرفت. مقامات افغانستان با این خط مرزی مخالفت کردند و گفتند که معاهده دیورند در رابطه با مرز هند و افغانستان به امضا رسیده بوده و با استقلال پاکستان، این معاهده باطل می گردد.

durand1
خط دیورند میان افغانستان و پاکستان کنونی در زمان سلطنت عبدالرحمان پادشاه وقت افغانستان و هنری مورتیمر دیورند، نماینده هند بریتانیایی مورد توافق دو طرف قرار گرفت

پس از آن دولت‌مردان افغانستان همواره بر عدم رسمیت خط مرزی دیورند بین دو کشور تاکید کرده‌اند، اما پاکستان خواستار به رسمیت شناختن آن از سوی افغانستان شده است.

گفتمان ملی

بسیاری از کارشناسان افغان بر این باورند که مشکل مرزی موجود میان دو کشور افغانستان و پاکستان که یکی از جدی ترین اختلافات میان دو کشور است نیازمند توجه فوری می باشد. به این جهت، تنش هایی که می تواند به خشونت ها و ناامنی ها در این منطقه دامن بزند، از مجاری قانونی رفع شود.

گل احمد مددزی معاون اتحادیه حقوق دانان افغانستان می گوید که خط دیورند یک قوم را به دو بخش تقسیم کرده اما به گفته او هیچ یک از حاکمان افغانستان جرات نکرده اند که در این مورد تصمیم قطعی بگیرند و یا توانایی حل آن را نداشتند.

به باور آقای مددزی تصمیم گیری در این مورد می تواند با انجام نظرسنجی از ساکنان دو سوی خط دیورند تا حدی زیادی جدی شود و بخش بزرگی از این مشکل را حل نماید. او در عین حال تاکید می کند که این مسئله مشروط به این است که دولت ها نیز به رای و تصمیم مردم دو سوی خط احترام بگذراند و آن را بپذیرند.

gul-ahmad
گل احمد مددزی معاون اتحادیه حقوق دانان افغانستان

معاون اتحادیه حقوق دانان افغانستان می افزاید که مراجعه به نهادهای بین المللی از جمله سازمان ملل نیز می تواند به برداشتن این نقطه جنجالی و اختلاف برانگیز در روابط میان دو کشور کمک کند.

به باور کارشناسان مسایل افغانستان، حل موضوعاتی مهم و اساسی مانند خط دیورند تنها از طریق گفتگو و بیان  دیدگاه های شهروندان افغانستان می تواند ممکن باشد.

پرداختن به این مساله و بیان دیدگاه های مختلف در مجلس و رسانه های افغانستان می تواند این موضوع را تبدیل به گفتمانی ملی نماید. به این جهت، با گفتمانی ملی می توان حکومت افغانستان را نیز وادار به این ساخت تا از کنار این مساله به سادگی عبور ننموده و برای نهایی سازی این موضوع تاریخی از مجاری مختلفی نظیر برگزاری لویه جرگه، نظر سنجی و مراجعه به نهادهای بین المللی اقداماتی عملی انجام دهد.

چقدر این پست مفید بود؟

روی یک ستاره کلیک کنید تا به آن امتیاز دهید!

میانگین امتیاز 0 / 5. تعداد آرا: 0

تا الان رای نیامده! اولین نفری باشید که به این پست امتیاز می دهید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *