جمعیت اسلامی و حزب اسلامی؛ انسجامی دوباره و حضور قدرتمند در ساختار حکومت افغانستان

ورود گلبدین حکمتیار به افغانستان پس از امضای توافق نامه صلح و همچنین نتایجی که از گفتگوهای عطا محمد نور و ریاست جمهوری به دست آمده است، از موضوعات اصلی و مهمی است که این روزها به صورت جدی در این کشور مطرح است.

قرار است در هفته های آینده آقای حکمتیار که در 16 سال گذشته در مقابل حکومت افغانستان می جنگید، وارد کابل شود و این گونه، او و حزبش با ترک جنگ در کنار حکومت افغانستان قرار گیرد. انتظار می رود یکی از برنامه های آقای حکمتیار پس از ورود به افغانستان، منسجم و یکپارچه نمودن حزب اسلامی باشد که اکنون به شاخه های مختلفی تقسیم شده است.

از سوی دیگر، مساله ی مهمی که این روزها بسیار مورد توجه قرار دارد، موضوع توافقات صورت گرفته میان عطا محمد نور سرپرست ولایت بلخ با ریاست جمهوری است که به نتایجی دست یافته و انتظار می رود به زودی توافقات صورت گرفته، میان رییس جمهور و عطا محمد نور به نمایندگی از حزب جمعیت اسلامی نهایی گردد.

انتظار می رود ورود حکمتیار با پشتوانه ی حزب اسلامی و  نیز نقش عطا محمد نور با تکیه بر پشتوانه ی حزب جمعیت اسلامی در ساختار و بدنه حکومت، تغییراتی چشم گیری را در نحوه تقسیم قدرت و بازیگران قدرت در روزهای نزدیک به میان آورد.

اما پرسش های نیز در این باره مطرح است این که برنامه حزب اسلامی و جمعیت اسلامی برای آینده چیست و از چه جایگاهی در بدنه قدرت برخوردار خواهند بود و در عین حال تاثیرات حضور این دو در ساختار قدرت سیاسی افغانستان چه خواهد بود.

در همین حال، پیامدهای پیوستن حزب اسلامی و افرادش به روند صلح برای امنیت و ثبات افغانستان نیز از سولات دیگری است که در محافل سیاسی و نخبگان افغان اکثرا مطرح می شود این که چگونه می توان از تقابلی که این دو جریان سیاسی در گذشته با یکدیگر داشته اند پیش گیری کرد و ظرفیت های این دو جریان سیاسی بزرگ را به سمت تعاملی در راستای کمک به امنیت و ثبات افغانستان هدایت نمود؟

 ابهام در رفع تحریم های شورای امنیت

توافق نامه صلحی که در ماه میزان سال جاری به امضای محمد اشرف غنی رییس جمهور و گلبدین حکمتیار رهبر حزب اسلامی رسید، حالا در مرحله ی اجرایی قرار دارد.

بر این اساس حکومت افغانستان تعهد کرده است که برای رفع تحریم های شورای امنیت سازمان ملل بر حکمتیار و دیگر رهبران این حزب تلاش کند تا این گونه، مقدمات ورود او و افرادش به افغانستان فراهم گردد. آزاد نمودن زندانیان حزب اسلامی، و مشخص نمودن مکانی برای اقامت حکمتیار و تامین امنیت او، از دیگر تعهدات حکومت افغانستان بوده است.

اگر چه اکنون در مورد رفع تحریم های سازمان ملل و خارج شدن نام حکمتیار از فهرست سیاه این سازمان، اما و اگرهایی نیز به وجود آمده است. پس از درخواست رسمی افغانستان از سازمان ملل برای خارج شدن نام حکمتیار از فهرست سیاه این سازمان، مقامات روسی گفتند که در این مورد نیاز به فرصت بیشتری دارند و تاکنون موافقت خویش را اعلام نکرده اند.

در واکنش به این تصمیم روسیه، نمایندگان حزب اسلامی گفته اند که حکمتیار به زودی به افغانستان خواهد آمد و برای ورود به کشورش، نیاز به موافقت و ویزای کشور دیگری ندارد.

در همین حال سفیر انگلیس در کابل نیز به تازگی گفته است که رهبر حزب اسلامی می تواند پیش از برداشته شدن تحریم ها، وارد افغانستان شود. دومینیک جرمی سفیر انگلیس به صدای آمریکا گفته است که، برگشت حکمتیار مربوط به حکومت افغانستان است و اعضای شورای امنیت سازمان ملل نیز آماده اند تا از این اقدام پشتیبانی نمایند.

ورود حکمتیار در یک یا دو هفته آینده

با وجود همه ی این اما و اگرها، سخن گویان حزب اسلامی با قاطعیت می گویند که رهبر این حزب به زودی وارد کابل خواهد شد. حمید عزیزی یکی از سخن گویان حزب اسلامی به خبرنامه می گوید که، آقای حکمتیار بدون توجه به برداشته نشدن تحریم ها، در یک یا دو هفته آینده وارد کابل خواهد شد.

او معتقد است که در مورد ورود حکمتیار به افغانستان، تنها افغان ها می توانند تصمیم گیری کنند و در این زمینه نگرانی از جانب کشورهای خارجی وجود ندارد.

آقای عزیزی همچنین می گوید که بر اساس توافقات صورت گرفته، قرار است در چند روز آینده بین 80 تا 100 تن از زندانیان نیز این حزب از زندان آزاد شوند.

توسعه حاکمیت

بخش دیگری از توافقات صورت گرفته میان حکومت و حزب اسلامی، پیوستن فرماندهان و افراد وابسته به حزب اسلامی است که با ترک جنگ، باید وارد ساختار امنیتی افغانستان شوند.

یکی از کمیسیون های مشترکی که برای اجرایی شدن مفاد توافق نامه ایجاد گردید، کمیسیون نظامی است که اکنون در مورد مکانیزم و چگونگی جذب این افراد در ساختار نهادهای امنیتی و دفاعی افغانستان کار می کند.

حمید عزیزی سخن گوی حزب اسلامی در گفتگو با خبرنامه، از ورود تعدادی از افراد نزدیک و وابسته به این حزب همزمان با آمدن حکمتیار به کابل خبر می دهد و می گوید که قرار است افراد وابسته به این حزب، در قالب نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان جلب و جذب شوند.

او معتقد است که استفاده از تجربه جنگی این افراد در ساختار نهادهای امنیتی، می تواند برای تامین امنیت این این کشور موثر واقع گردد. سخن گوی حزب اسلامی می افزاید، با پیوستن این حزب به حکومت و ترک جنگ، مناطق بیشتری در حاکمیت دولت افغانستان قرار خواهد گرفت و این امر در نهایت، منجر به بهبود وضعیت امنیتی این کشور خواهد شد.

انسجام مجدد

در حالی که تمام نگاه ها به چگونگی اجرایی شدن توافق نامه صلح و ورود حکمتیار به کابل است، اما برنامه اصلی حزب اسلامی معطوف به آینده است. این حزب از هم اکنون در تلاش است تا با انسجامی دوباره و با یکجا نمودن شاخه هایی که در طی این سال ها از بدنه اصلی حزب اسلامی جدا شده اند، با قدرت و موثریت بیشتری در آینده حضور داشته باشد.

حمید عزیزی سخن گوی حزب اسلامی می گوید که ” قطعا برای انتخابات برنامه داریم، برای انتخابات پارلمانی و هم چنین انتخابات ریاست جمهوری.”

به گفته ی او پس از ورود حکمتیار به کابل، یکی از برنامه های این حزب تجدید ساختار حزب اسلامی و برگزاری انتخابات درون حزبی است تا با انسجام تمامی شاخه های جدا شده، قدرت و توانایی این حزب افزایش یابد.

سخن گوی حزب اسلامی می گوید “از آنجا که حکمتیار دارای جایگاهی کاریزماتیک می باشد، تمام افراد وابسته به این حزب در محور او گرد هم می آیند نه هیج گروه یا فرد دیگری.” او می افزاید، امیدواری بر این است که در آینده، یک حزب اسلامی واحد، منسجم و تاثیر گذار شکل بگیرد.

بازگشت اقتدار جمعیت اسلامی

در سمت دیگر نیز تلاش هایی برای انسجام و تقویت حزب جمعیت اسلامی برای حضور تاثیر گذار و قدرتمند در ساختار حکومت فعلی و همچنین برای آینده جریان دارد.

عطا محمد نور سرپرست ولایت بلخ و رییس اجرایی حزب جمعیت اسلامی افغانستان، به تازگی اعلام کرده است که با رییس جمهور افغانستان بر سر مشارکت بیشتر این حزب و حامیانش در ساختار قدرت به توافق رسیده است. او از چهره‌های با نفوذ و قدرت‌مند تاجیک است که در گذشته از منتقدان جدی رییس جمهور بود.

آقای نور بارها گفته است که این گفتگوها برای به دست آوردن جایگاه و سهم این حزب در بدنه قدرت است و پس از آن صورت گرفته است که، از عملکرد داکتر عبدالله که با حمایت این حزب به ریاست اجرایی تکیه زده است، نا امید شده اند.

به نظر می رسد قرار گرفتن عطا محمد نور در کنار رییس جمهور افغانستان آن‌هم با داشتن پشتوانه‌ای محکم و با نفوذ، یعنی حزب جمعیت اسلامی، ترازوی قدرت را به نفع رییس جمهور غنی که در صدد محکم نمودن پایه‌های اجتماعی حکومت‌اش می‌باشد، سنگین‌تر خواهد کرد.

آقای نور این روزها در کابل است و همه روزه با بزرگان جمعیت اسلامی، سفیران خارجی و طرفداران این حزب در حال ملاقات می باشد. تغییراتی بوجود آمده در عرصه سیاست، حالا او را در محور حزب جمعیت اسلامی و طرفدارانش قرار داده است.

میدان داری در مدیریت قدرت

از تحولاتی که در بیش از دو سالی که از عمر حکومت وحدت ملی می گذرد، حزب جمعیت اسلامی نیز بی تاثیر نبوده و پراکندگی شکل گرفته در میان اعضای برجسته ی این حزب، نگرانی از کاهش تاثیرگذاری آن را در تصمیم گیری های کلان و بدنه قدرت  افغانستان برانگیخته است.

در انتخابات ریاست جمهوری سال 1393، درحالی که حزب جمعیت از داکتر عبدالله حمایت کرد اما، احمد ضیا مسعود به عنوان یکی از اعضای شورای رهبری این حزب به تیم انتخاباتی محمد اشرف غنی پیوست و سپس به عنوان نماینده خاص او در امور حکومتداری خوب انتخاب شد. از سوی دیگر نارضایتی از عملکرد داکتر عبدالله، در میان حامیان او و بیشتر از همه حزب جمعیت اسلامی را افزایش داده است.

آقای نور در تازه ترین صحبت هایش به “بی اعتمادی” میان اعضای این حزب اشاره کرده و ادامه ی آن را به ضرر جمعیت اسلامی دانسته است. او گفته است که ” بی اعتمادی که فعلا وجود دارد اگر همین گونه ادامه یابد، تا دو سال دیگر که انتخابات است، قطعا در میدان می مانیم. مردم ما را هر کس پارچه پارچه عسگر می گیرد.”

او که اکنون به چهره ای برجسته در میان طرفداران حزب جمعیت تبدیل شده است گفته است که برای رفع نواقص باید از همین حالا کار شروع شود.

آقای نور با تاکید بر این که برای انسجام دوباره در حزب جمعیت اسلامی تلاش خواهد کرد، می گوید ” در آینده یا کاندید داریم یا با کاندیدی می رویم. میدان را به کس دیگری واگذار نمی کنیم.”

سرپرست ولایت بلخ همچنین گفته است که در این مورد، اعضای رهبری جمعیت اسلامی به صورت مشترک تصمیم خواهند گرفت اما تاکید کرد که دیگر به “چهره هایی که توانایی ندارند” میدان داده نخواهد شد.

به نظر می رسد اشاره او به داکتر عبدالله رییس اجرایی افغانستان باشد که نتوانسته است انتظارات حامیانش را آنگونه که لازم بوده است، برآورده سازد و اکنون رفته رفته با ورود عطا محمد نور به تصمیم گیری های کلان، جایگاهش را حداقل در میان حزب جمعیت از دست داده است.

توافقات صورت گرفته

با این حال عطا محمد نور می گوید که گفتگوهای صورت گرفته به منظور گرفتن حق ریاست اجراییه و حامیانش بوده و مبنای حقوقی این گفتگوها نیز ریاست اجرایی بوده است.

او تاکید می کند که خواهان تدوام و تقویت ریاست اجرایی افغانستان است و تمامی گفتگوهای صورت گرفته در هماهنگی با حزب جمعیت و دیگر حامیانش نیز، در همین راستا صورت گرفته است.

https://youtu.be/iPvzOFcygpY

سرپرست ولایت بلخ می گوید علاوه بر توافق بر تطبیق توافق نامه حکومت وحدت ملی، تدویر لویه جرگه به منظور تغییر نظام، و شریک بودن در تصمیم گیری های ملی و بین المللی، با ریاست جمهوری به توافقات دیگری رسیده است که اکنون باید از سوی حزب جمعیت و دیگر متحدینش مورد تایید قرار گیرد.

او می گوید بر این اساس توافق شده است که 30 سفارت، 30 معینیت، 10 تا 15 ولایت، نیمی از قنسول گری های افغانستان در خارج، 15 سناتور انتصابی و همچنین برخی ریاست های مستقل از جمله ریاست ارگان های محل به ریاست اجرایی و در واقع به حزب جمعیت و متحدینش واگذار شود.

دلگرمی مرکز قدرت

دو حزب جمعیت اسلامی و حزب اسلامی در حالی به دنبال انسجامی دوباره برای حضور قوی تر در ساختار قدرت هستند که دیگر احزاب با انشعاب به شاخه های کوچک تر، عملا قدرت و تاثیرگذاری شان را از دست داده اند.

تحولات اخیر نشان می دهد که به زودی مشارکت در قدرت با ورود حزب اسلامی با محوریت حکمتیار و جمعیت اسلامی احتمالا با محوریت عطا محمد نور، تغییراتی گسترده را در نحوه مدیریت و بازیگران قدرت در بدنه حکومت به وجود خواهد آورد.

اما در این بین مساله دیگری که مطرح است، نحوه تعامل میان این دو حزب قدرتمند در ساختار قدرت و نگرانی های از آینده است؛ دو حزبی که در گذشته بارها در جبهات جنگ در مقابل یکدیگر قرار گرفته و سال ها جنگیده اند.

اما به نظر می رسد که ارگ ریاست جمهوری از این بابت نگرانی جدی ندارد.

شاه حسین مرتضوی معاون سخنگوی ریاست جمهوری افغانستان در گفتگو با خبرنامه، حضور این دو جریان سیاسی بزرگ در  کنار حکومت را برای ” پیش برد بهتر امور” موثر می داند.

آقای مرتضوی با اشاره به گفتگوهای صورت گرفته با حزب اسلامی و حزب جمعیت اسلامی می گوید که حکومت در راستای اصل مشارکت سیاسی و استفاده از ظرفیت ها، تجارب و توان مندی های افراد و جریان های سیاسی، مذاکراتی را آغاز کرده است که انتظار می رود به نتیجه ی مطلوب برسد.

سخن گوی ارگ ریاست جمهوری افغانستان مبنای فعالیت تمامی جریان ها را ” قانون اساسی افغانستان” می خواند و می گوید که “تمام جریان هایی که کار می کنند بر اساس قانون اساسی افغانستان، فعالیت ها و برنامه های خود را عیار می کنند و ما در این زمینه کدام مشکلی را احساس نمی کنیم.”

علی اکبر همکار این گزارش بوده است.