اگرچه پیدایش احزاب سیاسی در افغانستان سابقه طولانی دارد اما بیشترین احزاب این کشور در زمان جهاد علیه نیروهای شوروی ایجاد گردیده است. این احزاب که در کنار یکدیگر و برای بیرون راندن ارتش شوروی می جنگیدند، پس از پیروزی بر شوروی، اکثر آن ها دچار اختلافات داخلی شدند و در برابر یکدیگر قرار گرفتند.
پس از شکل گیری نظام سیاسی جدید در افغانستان و پس از کنفرانس بن، این احزاب به فعالیت های سیاسی روی آورده و در وزارت عدلیه افغانستان به ثبت رسیدند.
بسیاری از احزابی که در گذشته به صورت واحد عمل می کردند، در سال های اخیر تبدیل به شاخه های کوچک تری شده اند که عملا از قدرت و نفوذ شان کاسته است. با این حال یکی از ویژگی های شکل گیری احزاب در افغانستان، خاستگاه های قومی آنهاست. اگرچه در این میان احزاب قدرتمند و با نفوذی وجود دارد اما هیچ یکی از احزاب شکل گرفته را نمی توان حزبی فراگیر، ملی و سراسری دانست.
خبرنامه در این گزارش به تاریخچه فعالیت 9 حزب سیاسی قدرتمند که از سابقه طولانی تری نسبت به دیگر احزاب برخوردارند پرداخته است.
حزب جمعیت اسلامی
حزب جمعیت اسلامی یکی از احزاب با سابقه و با نفوذ در جامعه افغانستان است. بیشترین هواداران این حزب، افراد وابسته به قوم تاجیک هستند.
این حزب در سال 1355 خورشیدی تاسیس شد و برهان الدین ربانی رهبری این حزب را برعهده گرفت. او پس از شکست دولت کمونیستی، به عنوان رییس دولت مجاهدین انتخاب شد. اما چگونگی تقسیم قدرت، حزب جمعیت اسلامی را به جنگ با دیگر احزاب همچون حزب اسلامی و حزب وحدت اسلامی کشاند.
پس از سقوط طالبان نیز این حزب یکی از احزاب تاثیر گذار در تصمیم گیری های کلان سیاسی بود. علاوه بر برهان الدین ربانی شخصیت های بانفوذ دیگر این حزب نیز در سمت های مختلف حکومتی قرار داشتند. مارشال فهیم، یونس قانونی، اسماعیل خان، بسم الله محمدی، داکتر عبدالله، احمد ضیا مسعود، عطا محمد نور و برخی دیگر، از جمله افراد قدرتمند این حزب بودند که در حکومت افغانستان حضور داشتند.
ریاست این حزب پس از ترور برهان الدین ربانی در تابستان سال 1390، به پسرش صلاح الدین ربانی سپرده شد. آقای ربانی به صورت رسمی به عنوان شهید صلح افغانستان مسمی شده است.
این حزب در انتخابات ریاست جمهوری گذشته، از داکتر عبدالله در مقابل محمد اشرف غنی حمایت کرد. اکنون نیز رییس جمهور افغانستان در گفتگوهایش با عطا محمد نور رییس شورای اجرایی حزب جمعیت، به دنبال دادن نقش و قدرت بیشتری به این حزب با نفوذ در افغانستان است.
از میان چهره های تاثیر گذار جمعیت اسلامی بیشتر تمرکز بر عطامحمد نور سرپرست ولایت بلخ می باشد که اکنون به عنوان برجسته ترین شخصیت سیاسی این حزب در سطح سیاست ملی افغانستان قلمداد می شود.
حزب اسلامی
حزب اسلامی نیز یکی از احزاب قدیمی در افغانستان است. این حزب در سال 1348 توسط گلبدین حکمتیار تاسیس گردید. بیشتر حامیان این حزب از قوم پشتون هستند.
حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار از زمان تاسیس تاکنون با تمامی حکومت هایی که قدرت را در دست داشتند جنگیده است. پس از پیروزی مجاهدین نیز که منجر به جنگ های داخلی شد، حزب اسلامی هم در جبهه مقابل برهان الدین ربانی قرار گرفت.
با قدرت گرفتن طالبان در افغانستان، حزب اسلامی هم مانند دیگر احزاب سیاسی به جنگ علیه آنها پرداخت. اما با تغییر نظام سیاسی در افغانستان، جنگ این حزب پایان نیافت و در زمان ریاست جمهوری حامد کرزی نیز، به عنوان یک گروه مخالف جنگید. در طول این سال ها، حزب اسلامی با تمامی این دولت ها مذاکرات صلح را هم انجام داد اما هیچ کدام به نتیجه ای نرسید.
سالها تلاش حکومت افغانستان برای رسیدن به صلح با حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار، سرانجام در ماه میزان سال جاری نتیجه داد و به امضای توافق نامه صلحی با محمد اشرف غنی رییس جمهور افغانستان منجر شد. این توافق نامه هنوز در مراحل ابتدایی اجرایی شدن قرار دارد. حکومت افغانستان در تلاش است که با رفع تحریم های سازمان ملل از گلبدین حکمتیار، زمینه ورود او به افغانستان را فراهم کند.
حزب اسلامی نیز اکنون دارای شاخه های متعدد و با نام های مختلف است.
اما حزب اسلامی افغانستان که در سال 1384 به صورت رسمی در وزارت عدلیه افغانستان به ثبت رسیده است، در واقع یکی از شاخه های جدا شده از بدنه ی اصلی این حزب، به رهبری گلبدین حکمتیار است که به فعالیت های سیاسی روی آورده است.
این حزب به رهبری عبدالهادی ارغندیوال وزیر پشین اقتصاد افغانستان در انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 از حامد کرزی حمایت کرد و در انتخابات بعدی نیز، در کنار داکتر عبدالله رییس اجرایی کنونی این کشور وارد رقابت های انتخاباتی شد.
انجنیر محمد خان معاون اول ریاست اجرایی، به نمایندگی از حزب اسلامی شاخه ی آقای ارغندیوال در ساختار حکومت وحدت ملی قرار دارد.
حزب وحدت اسلامی
حزب وحدت اسلامی افغانستان در سال 1368 در بامیان و به رهبری عبدالعلی مزاری تاسیس شد. این حزب توانست با اتحاد برخی احزاب از قوم هزاره به یکی از احزاب قدرتمند جهادی و تاثیر گذارترین حزب هزاره ها در افغانستان تبدیل شود.
عبدالعلی مزاری با کاریزمای شخصیتی منحصر به فردش این حزب را ایجاد کرد و ادامه داد. او در ماه حوت سال 1373 به اسارت طالبان در آمد و شهید شد. سال گذشته رییس جمهور افغانستان آقای مزاری را شهید وحدت ملی این کشور اعلام داشت.
این حزب پس از سال 2001 دچار چندین شاخه شد و برخی شخصیت های با نفوذی که در گذشته زیر نظر آقای مزاری کار می کردند، پس از او اقدام به تاسیس احزاب جداگانه ای نمودند.
حزب وحدت اسلامی افغانستان، به رهبری محمد کریم خلیلی.
حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان به رهبری محمد محقق.
حزب وحدت اسلامی ملت افغانستان به رهبری قربان علی عرفانی که سال گذشته درگذشت.
حزب وحدت ملی اسلامی افغانستان به رهبری محمد اکبری که در این اواخر، به حزب حراست اسلامی افغانستان تغییر نام داده است.
محمد سرور دانش معاون دوم ریاست جمهوری با حمایت حزب وحدت به رهبری کریم خلیلی به قدرت رسیده و محمد محقق رهبر حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان نیز، به عنوان معاون دوم ریاست اجرایی در ساختار حکومت وحدت ملی حضور دارد.
پیش از این در طول دوره های حکومت های حامد کرزی، محمد کریم خلیلی به عنوان معاون دوم ریاست جمهوری در ساختار قدرت افغانستان حضور داشته و رهبری حزب وحدت اسلامی را نیز برعهده داشته است.
افغان ملت
حزب افغان ملت در سال 1344 و در زمان ظاهر شاه تاسیس گردید. این حزب با نام حزب سوسیال دموکرات افغانستان نیز شناخته می شود. این حزب در سال 1383 به صورت رسمی در وزارت عدلیه به ثبت رسیده است.
حزب افغان ملت را در زمان پس از سقوط طالبان انورالحق احدی رهبری کرده که به عنوان وزیر مالیه و رییس بانک مرکزی افغانستان نیز کار کرده است.
در اساسنامه ی این حزب به حفظ استقلال، تمامیت ارضی، حاکمیت ملی و حقوق زنان تاکید شده است. این حزب همچنین گفته است که خواهان سیستم اداری واحدی در این کشور می باشد و طرح سیستم فدرالی شدن افغانستان را نیز به صورت جدی رد می کنند.
رهبر این حزب در زمان ریاست جمهوری حامد کرزی، به وزارت مالیه رسید. در انتخابات ریاست جمهوری سال 1393 نیز، این حزب از محمد اشرف غنی اعلام حمایت کرد.
حزب افغان ملت نیز مانند برخی دیگر از احزاب در سال های اخیر، دچار اختلافات داخلی شده و تعدادی از اعضای آن از شاخه اصلی حزب جدا شده اند.
جنبش ملی
جنبش ملی اسلامی افغانستان در سال 1371 به رهبری عبدالرشید دوستم ایجاد گردید. ترکیب این حزب، بیشتر از قوم ازبک و ترکمن است که در ولایت های شمال افغانستان زندگی می کنند.
آقای دوستم در اولین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان با پشتوانه ی حزب جنبش، کاندیدای ریاست جمهوری شد و در جایگاه چهارم قرار گرفت.
این حزب در انتخابات ریاست جمهوری سال 1393 نیز، از تیم محمد اشرف غنی که دوستم را به عنوان معاون اول خود انتخاب کرده بود، حمایت کرد.
حرکت اسلامی
این حزب در سال 1358 خورشیدی و با رهبری آیت الله محمد آصف محسنی شکل گرفت. این حزب هم از جمله احزاب اهل تشیع بود که در افغانستان ایجاد شد.
با تغییر نظام در افغانستان پس از طالبان، آقای محسنی از فعالیت های سیاسی این حزب کناره گیری کرد. پس از او در حزب حرکت اسلامی انشعاب صورت گرفت، یکی به رهبری سید محمد علی جاوید و دیگری به رهبری سید حسین انوری ساخته شد.
اکنون نیز و پس از درگذشت آقای انوری، بر سر جانشینی او میان اعضای این حزب اختلافاتی ایجاد شده و به شاخه های مختلف تقسیم گردیده است.
با آن که آقای جاوید تا مدتی رهبری شاخه حزب حرکت اسلامی را برعهده داشت، اما دیری نگذشت که رهبری این حزب به حاجی عبدالغنی کاظمی رسید. آقای کاظمی از فرماندهان ارشد حرکت اسلامی بود که برای مدت طولانی تا پایان دور دوم ریاست جمهوری حامد کرزی به عنوان دبیرکل هلال احمر افغانستان حضور داشت. او از هزاره های هلمند است و اکنون نیز رهبری این حزب را برعهده دارد.
حرکت اسلامی در انتخابات ریاست جمهوری گذشته دو بار از حامد کرزی اعلام حمایت کرد و در انتخابات سال 1393 نیز، از تیم داکتر عبدالله پشتیبانی نمود.
جبهه ملی نجات افغانستان
جبهه ملی نجات افغانستان، جریانی است که در سال 1357 در پاکستان شکل گرفت. رهبری این جریان سیاسی را صبغت الله مجددی برعهده دارد.
حامد کرزی رییس جمهور پیشین افغانستان نیز، در گذشته یکی از اعضای این حزب به رهبری مجددی بوده است. رهبر جبهه ملی نجات افغانستان، در انتخابات ریاست جمهوری سال 1388، از حامد کرزی حمایت کرد و گفت که با استخاره به این نتیجه رسیده است که باید از او حمایت کند.
در انتخابات سال 1393 نیز آقای مجددی و حزبش از محمد اشرف غنی برای رسیدن به مقام ریاست جمهوری اعلام حمایت کرد.
دعوت اسلامی
این جریان سیاسی به رهبری عبدالرب رسول سیاف تشکیل شد. بیشتر اعضای این حزب، از قوم پشتون هستند.
تنظیم دعوت اسلامی یکی از جریان های اصلی مجاهدین در مبارزه با نیروهای شوروی در افغانستان بود.
این حزب در سال 1384 به صورت رسمی در وزارت عدلیه افغانستان به ثبت رسیده است.
آقای سیاف رهبر این تنظیم، در انتخابات ریاست جمهوری سال 1393 شرکت کرد اما موفق به کسب رای چندانی نشد.
محاذ ملی افغانستان
این حزب در سال 1357 توسط پیر سید احمد گیلانی در پاکستان شکل گرفت. پیر سید احمدگیلانی یکی از رهبران مجاهدین بود که در سال های جهاد، این جریان سیاسی را به وجود آورد.
این حزب و طرفدارانش از حامیان حامد کرزی محسوب می شدند و در انتخابات ریاست جمهوری گذشته نیز از محمد اشرف غنی حمایت کردند.
پیر سید احمد گیلانی رهبر این حزب که در یک سال اخیر ریاست شورای عالی صلح افغانستان را نیز برعهده داشت، یک هفته قبل و در سن 84 سالگی درگذشت.
عبدالله رحمانی همکار این گزارش بوده است.
افزودن دیدگاه