افغانستان با وجودیکه نام آشنای در بخش سینما نداشته است، اما در سالهای اخیر، بودند کسانی که توانسته اند با خلق آثار ارزشمند سینمایی، نام افغانستان را در لیست کشورهای تولید کننده فرهنگ و هنر ثبت کند.
پس از طالبان، در کنار تمام آشفته بازاریهای هنر و سینمای افغانستان، فیلمهای نیز ساخته شده اند که توانسته است در سطح جهان نام بلندی را کمایی کنند.
بسیاری از این فیلمها، جایزه های معتبر جهانی را کسب کرده و زاییده ذهن شهروندان افغانستان است.
خبرنامه به بهانه روز جهانی سینما، چند چهره برتر فیلم ساز افغانستان را معرفی کرده است که در ادامه می آید.
صدیق برمک
صدیق برمک در ۷ سپتامبر سال ۱۹۶۲ میلادی در ولایت پنجشیر تولد شده است. فیلمهای اسامه، بیگانه و جنگ تریاک از جمله فیلمهای مشهور آقای برمک است که برنده جایزههای بینالمللی شده است.
برمک، ماستری خود را در رشته فیلمسازی از دانشگاه سینمایی مسکو دریافت کرده است.
« اسامه» نخستین فیلم بلند سینمایی او میباشد که پس از سقوط طالبان روی پرده رفت و جوایز سینمایی زیادی را برای سینمای افغانستان، کسب کرد. این فیلم بیشتر از 10 جایزه ملی و بین المللی را از آن خود کرده است.
جایزه دوربین طلایی جشنواره کن (۲۰۰۳)، جایزه گلدن گلوب بهترین فیلم خارجی (۲۰۰۴)، جایزه اصلی جشنواره «فیلم نو و رسانه نو» در شهر مونترال کانادا، جایزه ساترلند جشنواره فیلم لندن سال برای بهترین فیلم (۲۰۰۳)، جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره سینمای جهان کیپ تاون افریقای جنوبی(۲۰۰۳)، جایزه بهترین فیلم داستانی و جایزه بهترین بازیگر زن از جشنواره بینالمللی فیلم مولدست اوکراین (۲۰۰۳)، جایزه جریان نو با تذکر ویژه و جایزه فیلم برگزیده تماشاگران از جشنواره بینالمللی فیلم بوسان کوریای جنوبی (۲۰۰۳)، جایزه بهترین بازیگر زن از جشنواره بینالمللی فیلم مانیلا فلیپین (۲۰۰۴)، جایزه بهترین فیلم گلدن اسپایکیا (تیر طلایی) از جشنواره بینالمللی فیلم والیدولد هسپانیا (۲۰۰۳) و جایزه جشنواره فیلم بینالمللی براتیسلاوا جایزه اصلی با تذکر ویژه (۲۰۰۳) از جمله جایزههایی مشهوری اند که به این فیلم داده شده است.
https://www.youtube.com/watch?v=FNl6FGM5f_Y
فیلم دیگر صدیق برمک به نام «جنگ تریاک» است که در سال ۲۰۰۸ میلادی به پایان رساند. این فیلم او نیز برنده جایزههایی چون جایزه منتقدین سینمای ایتالیا به نام مارک آورل در جشنواره بینالمللی سینمایی رم، جایزه بهترین فیلم از جشنواره باتومی گرجستان ۲۰۰۹ و جایزه «الهه طلایی» بخاطر بهترین کارگردانی، در سال ۲۰۰۹ میلادی، شده است.
فیلم بیگانه از ساختههای دیگر آقای برمک است. این فیلم برنده جایزه بهترین فیلم کوتاه از جشنواره بینالمللی فیلم پیونگ یانگ کوریای شمالی (۱۹۸۸) و فیلم تحسین شده در جشنواره بینالمللی آسیا، آفریقا آمریکای لاتین، تاشکند ازبکستان (۱۹۸۹) میباشد.
صدیق برمک در سال ۲۰۱۱ میلادی لقب بهترین کارگردان آسیا را در جشنواره فیلمهای آسیایی «جشنواره سینمایی آسیا» در هندوستان دریافت کرد. او کار چند فیلم کوتاه داستانی و سه مستند دیگر را، در مراحل مختلف و دشوار زندگی سیاسی و اجتماعی افغانستان، به سر رسانیده.
تهیه کردن شش فیلم بلند و کوتاه، ایجاد اتحادیه سینماگران افغانستان، نشر نخستین مجله سینمایی در افغانستان، فعالیتهایی در جهت فراهم آوری زمینههای آموزش و ساخت فلم برای سینماگران جوان، داوری در جشنوارههای بینالمللی و آموزش سینما در دانشگاه کابل، از جمله فعالیتهایی است که این کارگردان افغانی در کارنامهی خود دارد.
عتیق رحیمی
عتیق رحیمی در 26 فبروری سال ۱۹۶۲ میلادی در کابل تولد شده است. او نویسنده و کارگردان فارسیزبان افغانستانی-فرانسوی میباشد. آقای رحیمی در ۱۰ نوامبر ۲۰۰۸میلادی جایزه گنکور،مهم ترین جایزه ادبی فرانسه را برای رمان سنگ صبور کسب کرد. رحیمی در دبیرستان فرانسوی کابل تحصیل کرد و زبان فرانسوی را در همان دوران فرا گرفت.
او در زمان جنگهای داخلی افغانستان، در سال ۱۹۸۴ در سن ۲۲ سالگی به پاکستان مهاجر شد و پس از درخواست پناهندگی از سفارت فرانسه، به پاریس رفت.
رحیمی پس از ورود به فرانسه، در دانشگاه رووان به تحصیل ادبیات مدرن فرانسه پرداخت و پس از آن مدرک دکترایش را در رشته سینما از سوربون دریافت کرد.
او نخستین رمان خود به نام خاکستر و خاک را در سال ۱۹۹۶ نوشت. این رمان در سال ۲۰۰۰ توسط سابرینا نوری از فارسی به فرانسه ترجمه شد و در همان سال انتشار یافت.
رحیمی در سال ۲۰۰۲ به افغانستان بازگشت و در کشورش به فعالیتهای هنری مانند ساخت فیلم و مجموعههای تلویزیونی پرداخت.
رحیمی در سال ۲۰۰۴ بر اساس رمان خاک و خاکستر، نخستین فیلم خود را کارگردانی کرد. او با این فیلم در جشنواره سینمایی کن ۲۰۰۴ شرکت کرد و جایزه بخش «نگاهی بسوی آینده» را بهدستآورد.
او سه رمان نخست خود را به زبان فارسی و رمان سنگ صبور را به زبان فرانسوی نوشت. خاک و خاکستر (رمان، سال 2000)، هزارخاانه خواب و اختناق(رمان، 2002)، بازگشت تصوری (داستان، 2005)، و لعنت به داستایوفسکی (رمان)، از جمله اثرهای ادبی آقای عتیق رحیمی میباشد که از آنجمه دو رمان خود را به نامهای «خاک و خاکستر» و همچنان «سنگ صبور» به فلم تبدیل کرده و کارگردانی کرده است.
ملک شفیعی
ملک شفیعی موسس و مدیر اجرایی جشنواره فیلم حقوق بشر افغانستان (AHRFF) است. او برنده جایزه کارگردان «فیلم مستند ساز» در کابل و در کشور جنگ زده مشهور است. شفیعی تحصیلات خود را در مرکز فیلمسازی باغ فردوس در تهران و مطالعات جامعه شناسی را در دانشگاه کاتب کابل به پایان رسانده است.
علاوه بر این، او در آموزشهای تولید فیلم، دوره های مدیریت هنر و مطالعات در هالند و ایالات متحده شرکت کرده است. ملک شفیعی پس از 20 سال مهاجرت به افغانستان برگشت و «باشگاه سینمای افغانستان» را در سال 2006، به عنوان یک نهاد غیر انتفاعی که روی برنامههای توسعه فرهنگی و هنری با تمرکز روی آموزش و تولید فیلم را تاسیس کرد.
آقای شفیعی بیش از 30 فیلم تولید کرده است که برخی از آنها موفق به کسب جوایز بین المللی از جشنوارههای مختلف بین المللی فیلم، شده است.
ملک بیش از سی فیلم مستند و داستانهای کوتاه در داخل و خارج افغانستان دارد که برخی از آنها جایزه بین المللی را از آن خود کرده است. مستند «بامیان سرزمین عجایب» برای بنیاد آقاخان، مستند «گروههای نجات(Savings Groups)»، مستند «گروه خودکمکی(Self-helping Group) »، برای سازمان ملل، مستند «تا به پارلمان» در مورد زندگی، مبارزات و چالشهای سیاسی از سه نامزد زن در اولین انتخابات پارلمانی در تاریخ افغانستان، مستند « قلمرو پامیر» در مورد اقلیت اسماعیلیهای پامیر در افغانستان، مستند «خشکسالی در هزارهجات»، مستند «پایان زمین» مستندی 40 دقیقهای در مورد 11 سپتامبر و مهاجران افغانی در کشورهای اروپایی، و داستان کوتاه «کاغذپران باز» از جمله کارکردهای ملک شفیعی است.
رازی محبی
رازی محبی پدرش یک فعال سیاسی بود که توسط مجاهدین زندانی شد. رازی پس از آن در 14 سالگی مجبور به مهاجرت به پاکستان و سپس به ایران میشود، جایی که او تحصیلات خود را تکمیل کرد و به منظور دسترسی به آموزش او خودش را به یک مدرسه اسلامی (مرکز قرآنی قم) ثبت نام کرد. آقای محبی بعد از آن توانست وارد دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران شود. او در این دانشکده به مطالعه هنر نقاشی و سینما پرداخت.
با تغییر رژیم سیاسی در افغانستان، محبی در سال 2001 دوباره همراه با همسرش به افغانستان آمد، جایی که آنها در بخش های اجتماعی و هنری فعالیتهای خود را آغاز کردند. رازی محبی یکی از بنیانگذاران فیلم کابل است و در چندین فیلم نیز نقش بازی کرده است. او در فیلمهایی هم از جمله فیلم «اسامه» دستیار کارگردان بوده است.
رویا سادات
رویا سادات باشنده هرات است. او در سال ۲۰۰۱ به فیلم و سینما رو آورد و فیلمهای اثرگذاری تا هنوز تولید کرده است. خانم سادات «خانه فیلم رویا» را ایجاد کرد و تاهنوز به تولید فیلمهای معیاری کمک شایانی کرده است.
خانه فیلم رویا در کنار ساختن فیلم، برگزارکننده جشنواره فیلم زنان هرات است. این جشنواره از معدود اتفاقات سینمایی افغانستان بوده که همه ساله در هرات به کمک بنیاد «آرمان شهر» و «افغان فیلم» برگزار میشود.
امسال این جشنواره ،در باغ بابر، قصر ملکه، برگزارشد؛ در فضای زیبا و رویایی که در و دیوارش از عشق و دلدادگیهای مردم شهرش، هزاران قصه دارد. این جشنواره، امسال مهمانان شناخته شدهای را با خود به همراه آورده بود.
بانو سادات در سالهای اخیر چهار فیلم داستانی، پنج فیلم مستند و دو سریال را تولید کرده است. «تار و زخمه» و «سه نقطه» از فیلمهای مشهور رویا سادات است. سریال های «بهشت خاموش» و «رازهای این خانه» که از طریق تلویزیونهای داخلی افغانستان نشر شده، از ساختههای سادات می باشد.
شهربانو سادات
شهربانو سادات متولد ۱۳۶۹ در تهران، فیلمساز افغان مقیم کابل است. پس از سقوط طالبان او از ایران به همراه خانوادهاش به افغانستان بازمیگردد و تحصیلاتش را در بامیان و سپس در رشته سینما و تیاتر دانشگاه کابل ادامه داد.
او قبل از اتمام دانشگاه با شرکت در یک کارگاه فیلمسازی در افغانستان شروع به ساخت فیلمهای مستند و کوتاه کرد.
در سال ۲۰۱۰ فیلمنامه فیلم بلند او «گرگ و گوسفند» در بخش سینه فونداسیون جشنواره کن پذیرفته شد و در ادامه اولین فیلم کوتاهاش «یک وارونه» در بخش برگزیده دو هفته کارگردانان جشنواره کن در سال ۲۰۱۱ به نمایش درمیآید و در پی آن در سال ۲۰۱۲ او در کارگاه فیلمسازی جشنواره فیلم سی پی اشتاکس دانمارک با کاتیا ادومیت کارگردان دیگر این فیلم آشنا میشود و این دو به همراه یگدیگر این ایده را به پیش میبرند.
فلم گرگ و گوسفند شهر بانو زندگی روزمره مردم روستای افغانستان را در نقطهای دورافتاده از بامیان نشان میدهد. این فلم که در بخش “دو هفته کارگردانان” کن در کنار آثار کارگردانان مشهوری مانند پل شریدر، آلخاندرو خودوروفسکی و مارکو بلوچیو شرکت داشت و جایزه سینمای هنری را به دست آورد.
واحد نظری
عبدالوحد نظری در سال 1385 خورشیدی به عنوان رییس تلویزیون آریانا، بعد به حیث رییس تلویزیون شمشاد و دورباره در سمت رییس عمومی رادیو و تلویزیون ملی افغانستان فعالیت کرده است.
فیلمهای آقای نظری بیشتر در زبانهای پشتو بوده است. کاغوشچی، دلمر په لور، لحظهها، ارمان، افغانستان بدون شورویها، دکوندی زوی، گمراه و هجرت از جمله فیلمهای است که تحت نظر آقای نظر ساخته شده است.
واحد نظری درسال 1998 میلادی لقب “کارمند شایسته فرهنگ افغانستان” و سه جایزه ودیپلوم هنری ومطبوعاتی را کسب کرده است.
این هنرمند عضو اتحادیه کارگردانان آلمان میباشد و اولین افغانی است که از تصویرش در یک تکت پُستی در هالند استفاده شده است.
علی اکبر همکار این گزارش بوده است.