مردان مقتدر؛ نگاهی به زندگی و کارنامه 7 مشاور امنیت ملی

سمت مشاور امنیت ملی یکی از بالاترین مقام ها در کشورهای مختلف است که از افراد نزدیک و مورد اعتماد رییس جمهور یا نخست وزیر هر کشوری به حساب می آید.

مشاوران امنیت ملی همواره نقش برازنده در مسیر سیاست خارجی و امنیت ملی دولت های مختلف بازی کرده اند. این مقام در افغانستان نیز اهمیت جدی داشته، در دوره رییس جمهور کرزی در ساختار کوچکی نقش آفرینی می کرد. اما با روی کار آمدن حکومت وحدت ملی در سال 2014 میلادی، مشاوریت امنیت ملی قدرت بیشتری گرفت و تبدیل به مجرای اصلی سیاست گذاری خارجی و امنیت ملی افغانستان شد.

با توجه به این که رییس جمهور افغانستان نقش شورای امنیت ملی این کشور را به شدت تقویت نمود، دفتر مشاور امنیت ملی به عنوان دبیر این شورا نیز قدرت زیادی گرفت و ساختار امنیتی و دفاعی افغانستان در محور مشاوریت امنیت ملی تعریف گردید.

نقش آفرینی مشاور امنیت ملی در تصمیم سازی های بزرگ تنها در افغانستان محدود نمی شود. این مقام حتی در کشورهایی با رژیم های اقتدارگرا نظیر چین و روسیه نیز اهمیت حیاتی دارند و نقش بارزی را در مسیر سیاست خارجی و امنیت ملی آن کشور ها بازی می کند.

با توجه به این موارد، خبرنامه به صورت گذرا به معرفی مشاوران امنیت ملی کشورهای افغانستان، پاکستان، هند، ایران، روسیه، آمریکا و چین پرداخته است؛ کشورهای که برای افغانستان از مجاری مختلف و دلایل متعدد اهمیت خود را دارند.

افغانستان

مشاور امنیت ملی رییس جمهور افغانستان در حکومت وحدت ملی محمد حنیف اتمر می باشد. آقای اتمر در فرمانی پس از ریاست اجرایی افغانستان اولین مقام حکومتی بود که در این مقام منصوب شد.

انتخاب مشاور امنیت ملی، از اختیارات ویژه رییس جمهور افغانستان است.

حنیف اتمر متولد 1347 خورشیدی در ولایت لغمان است.

او تحصیلات عالی خود را در مقطع لیسانس و ماستری در رشته های مطالعات توسعه روستایی و روابط بین الملل از بریتانیا به دست آورده است.

فعالیت های توسعه ایی

حنیف اتمر در دوران جنگ های داخلی در موسسات بین المللی برای کمک به مهاجران افغان کار کرده است.

آقای اتمر از سال 1371 تا 1373 به عنوان مشاور با موسسات خیریه افغانی در پاکستان و افغانستان همکاری داشت.

او سپس تا سال 1379 در کمیته ناروی برای افغانستان به عنوان مدیر عمومی برنامه ها کار کرده و بعد از آن نیز برای دو سال، مدیر عمومی کمیته بین المللی نجات برای افغانستان بوده است.

بعد از سقوط طالبان و ایجاد دولت تازه در افغانستان، به این کشور بازگشت و به عنوان وزیر، وارد کابینه دولت افغانستان شد.

پس از طالبان

حنیف اتمر از نخستین وزیران کابینه افغانستان پس از سقوط طالبان است که با رهبری حامد کرزی شکل گرفت و او توانست به عنوان وزیر در وزارت های احیا و انکشاف دهات، معارف و امور داخله در کابینه حامد کرزی حضور داشته باشد.

در سال 1381 از سوی حامد کرزی به عنوان وزیر احیا و انکشاف دهات افغانستان انتخاب شد.

پس از نخستین انتخابات ریاست جمهوری افغانستان آقای اتمر به سمت وزارت معارف این کشور رسید.

او در سال 1387 به وزارت امور داخله افغانستان منصوب شد. اما در سال 1389 آقای اتمر، به همراه رییس امنیت ملی افغانستان از وظایف شان استعفا دادند.

پس از شکل گیری حکومت وحدت ملی با ریاست جمهوری محمد اشرف غنی، حنیف اتمر در سال 1393، به جای داکتر رنگین دادفر اسپنتا، به مقام مشاور امنیت ملی افغانستان منصوب شد. رییس جمهور اشرف غنی در مراسم معرفی اتمر به عنوان مشاور امنیت ملی از او به عنوان سرمایه ملی افغانستان یاد کرد.

https://www.youtube.com/watch?v=t8fsomcCKmQ

تابو شکنی

یکی از جنجالی ترین موضوعات در افغانستان در آخرین روزهای ریاست جمهوری حامد کرزی، موضوع توافق نامه امنیتی میان افغانستان و آمریکا بود. امضای این توافق نامه با آمریکا به تابویی در حکومت حامد کرزی تبدیل شده بود.

حامد کرزی در عقرب سال 1392، تصمیم گیری در مورد پیمان امنیتی میان افغانستان و آمریکا را به لویه جرگه واگذار کرد. اما پس از آن که این جرگه هم رای به امضای این پیمان داد، او از امضای آن خودداری کرد.

با شکل گیری حکومت وحدت ملی، این پیمان امنیتی در دومین روز از کار این حکومت به امضا رسید.

حنیف اتمر به عنوان مشاور امنیت ملی افغانستان به نمایندگی از این کشور، پیمان امنیتی را با سفیر آمریکا در کابل، امضا کرد.

فعالیت سیاسی

آقای اتمر پس از استعفا از وزارت داخله، با شماری دیگر از شخصیت های سیاسی این کشور اقدام به تاسیس  حزب حق و عدالت نمود.

در مراسم آغاز به کار این حزب گفته شد که، این حزب به عنوان یک اپوزیسیون برای آوردن اصلاحات در حکومت فعالیت خواهد کرد.

آقای اتمر و حزب حق و عدالت در جریان انتخابات ریاست جمهوری در سال 2014 میلادی، از حامیان داکتر محمد اشرف غنی بود. به همین دلیل و پس از تشکیل حکومت وحدت ملی، محمد حنیف اتمر از سوی رییس جمهور به عنوان مشاور امنیت ملی انتخاب شد.

محمد حنیف اتمر در طول دوره کناره گیری از قدرت در زمان ریاست جمهوری حامد کرزی، کمتر در رسانه ها ظاهر می شد و موضع گیری های انتقادی از آقای کرزی نداشت. همکاران او، آقای اتمر را دارای شخصیت آرام و ثابت می دانند که در طول پانزده سال گذشته در ظرفیت های مختلف بر سیاست های بزرگ توسعه یی و امنیتی – سیاسی افغانستان نفوذ و تاثیر گذاری داشته است.

اکنون با حضور حنیف اتمر در مشاوریت امنیت ملی افغانستان، ساختار این اداره گسترده شده و به گفته برخی از آگاهان امنیتی افغانستان، دفتر شورای امنیت ملی تصمیم ساز اصلی در امور اطلاعاتی، نظامی، امنیتی و حتی سیاست خارجی افغانستان می باشد.

پاکستان

با آن که سیاست های مرتبط با امنیت ملی و سیاست خارجی در پاکستان بیشتر در کنترول ارتش و ساختار نظامی و استخباراتی این کشور است اما در دوره صدارت نواز شریف بر حکومت غیرنظامی پاکستان، مشاور امور سیاست خارجی و امنیت ملی او به صورت فعال در عرصه روابط خارجی پاکستان ظاهر شده است.

سرتاج عزیز از سیاست مداران کارکشته و کهنه کار پاکستان به عنوان مشاور امنیت ملی و سیاست خارجی نخست وزیر نواز شریف حضور دارد. انتخاب مشاور امنیت ملی در پاکستان از اختیارات نخست وزیر این کشور است.

سرتاج عزیز از سال 2013 تاکنون به عنوان مشاور امنیت ملی و امور خارجی نواز شریف نخست وزیر این کشور فعالیت می کند.

او متولد سال 1929 میلادی است. از دانشگاه پنجاب پاکستان لیسانس اقتصاد دارد. سپس برای گذراندن دوره ماستری به آمریکا رفته و از دانشگاه هاروارد این کشور، سند ماستری خود را در رشته اقتصاد به دست آورده است.

عملکردها

سرتاج عزیز پس از بازگشت از آمریکا در نهادهای داخلی و بین المللی در پاکستان کار کرده است. او عضویت کمیسیون برنامه ریزی حکومت پاکستان را داشته است.

کار در سازمان غذایی و کشاورزی سازمان ملل و صندوق بین المللی توسعه کشاورزی از مهم ترین فعالیت های او پس از بازگشت به پاکستان بوده است.

سرتاج عزیز وارد مجلس سنای پاکستان شده و عضو این نهاد نیز بوده است.

او در دو وزارت اقتصاد و امور خارجه پاکستان به عنوان وزیر در کابینه این کشور حضور داشته و سپس  وارد فعالیت های آکادمیک و دانشگاهی شده است.

او در سال 2004 معاون دانشگاه بیکن هاوس در لاهور بوده و تا پیش از سال 2013 که به مقام مشاور امنیت ملی پاکستان برسد در این دانشگاه فعالیت داشته است.

سرتاج عزیز حالا به عنوان مشاور امنیت ملی و روابط خارجی پاکستان، در کنار نواز شریف نخست وزیر این کشور از شخصیت های مطرح پاکستان است.

آقای عزیز همواره به عنوان نماینده پاکستان در امور مرتبط با هند، افغانستان و آمریکا نقش آفرینی کرده و موضع گیری های حکومت غیرنظامی این کشور در مراحل مختلف از زبان او بیان شده است.

https://twitter.com/RadioPakistan/status/805330820458283008?ref_src=twsrc%5Etfw

در اوج تنش ها میان کابل-دهلی با اسلام آباد در سال جاری میلادی آقای عزیز در نشست قلب آسیا به نمایندگی از پاکستان در هند شرکت کرد و پس از آن نشست مواضع تنش آمیز در قبال افغانستان در اسلام آباد اتخاذ کرد.

مشاوریت امنیت ملی و سیاست خارجی در دولت غیرنظامی پاکستان مانند افغانستان و کشورهای دیگر نظیر هند و آمریکا قدرتمند نیست. چرا که ارتش پاکستان دارای وزنه سنگین در مسائل مرتبط با امنیت ملی و سیاست خارجی این کشور می باشد و حرف نهایی را در این دو مورد بیان می کند.

هند

انتخاب مشاور امنیت ملی در هندوستان نیز از صلاحیت های نخست وزیر این کشور می باشد.

اجیت کومار دوال، مشاور کنونی امنیت ملی هندوستان است و پس از نرندرا مودی دومین مرد قدرتمند هند دانسته می شود.

او متولد 1945 از کسانی است که در امور نظامی و استخباراتی آموزش دیده و از کودکی وارد مکتب نظامی شده است.

اجیت کومار از کودکی در مکتب نظامی هندوستان درس خوانده و سپس مدرک ماستری خود را در رشته اقتصاد از دانشگاه آگرای هند به دست آورده است.

در سال 1968 وارد نیروهای پولیس هند شده و در سمت های مختلفی کار کرده است.

او از جمله مذاکره کنندگان هندی بود که در سال 1999 برای مذاکره با مقامات طالبان به قندهار سفر کردند. دلیل سفر آنها، ربوده شدن یک هواپیمای هند بود که یک گروه کشمیری، آن را پس از ربودن به میدان هوایی شهر قندهار فرود آوردند.

مشاور فعلی امینت ملی هند قبل از رسیدن به این سمت، به مدت بیش از یک دهه به عنوان رییس اداره اطلاعات هند کار کرده است.

اجیت کومار، سابقه فعالیت های دیپلماتیک نیز داشته و به عنوان سفیر هند در پاکستان و انگلستان نیز  فعالیت کرده است.

آقای کومار پس از بازنشستگی یکی از مراکز مطالعاتی که مشهور به ناسیونالیزم هندی است را راه اندازی کرده بود و به عنوان رییس آن کار می کرد.

مشاور امنیت ملی در هند نقش برجسته ای را در مسیر سیاست خارجی و امنیت ملی آن کشور بازی می کند. آقای کومار در این پست از نزدیکان نرندرا مودی نخست وزیر هند در مسائل سیاست خارجی و امنیت ملی هند می باشد.

ایران

مهم ترین پست در شورای عالی امنیت ملی ایران، مسوولیت دبیرخانه این شوراست که از فرد انتخاب شده، به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی یاد می شود. انتخاب دبیر شورای امنیت ملی از صلاحیت های رییس جمهور این کشور است.

علی شمخانی از سال 1392 تاکنون، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران است.

در طول دو دهه گذشته پیش از انتخاب حسن روحانی به عنوان رییس جمهور ایران، دبیر شورای عالی امنیت ملی این کشور نقش اساسی را در امور هسته ای و مذاکرات آن کشور با قدرت های غربی بازی می کرد. به این جهت، همواره دبیران شورای عالی امنیت ملی ایران افراد شناخته شده در سطوح بین المللی بودند. حسن روحانی رییس جمهور کنونی ایران نیز در دهه هفتاد زمانی که محمد خاتمی رییس جمهور آن کشور بود، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی بود و مسول ارشد مذاکره کننده روی پرونده هسته ای آن کشور پنداشته می شد.

اما در زمان آقای روحانی دبیر شورای امنیت ملی ایران دیگر در امور هسته ای آن کشور دخیل نیست.

علی شمخانی دبیر کنونی شورای عالی امنیت ملی ایران در سال 1334 در شهر اهواز این کشور متولد شده است. او تنها عربی است که سال ها در رده های مهم فرماندهی نظامی و امنیتی ایران فعال بوده و گزارش شده که مورد اعتماد جدی رهبری ایران است.

آقای شمخانی علاوه بر دوره‌ دانشگاه‌های عالی و استراتژیک نظامی، دارای مدرک ماستری در رشته ی مدیریت است و در آکادمی های علوم نظامی مشغول تدریس می باشد.

فعالیت ها

شمخانی از زمان پیروزی انقلاب ایران در سال 1357 تاکنون، سمت‌ هایی مانند فرمانده نیروی زمینی سپاه،‌ قائم مقام فرمانده سپاه،‌ فرماندهی مشترک نیروی دریایی ارتش و سپاه، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و ریاست کمیته دفاعی- امنیتی شورای‌ عالی امنیت ملی ایران را بر عهده داشته است.

شمخانی از اولین پایه گذاران سپاه پاسداران ایران و فرمانده سپاه در ولایت خوزستان این کشور بوده است.
او از فرماندهان جنگ ایران و عراق بود که بعدها به ارتش منتقل شد و فرماندهی نیروی دریایی ارتش را بر عهده گرفت. او در سال 1368 از سوی رهبر ایران به عنوان فرمانده نیروی دریایی ارتش این کشور منصوب شد و تا سال 1376به مدت هشت سال در این سمت باقی ماند.

https://youtu.be/yZzz7a1lAeY

وزارت دفاع
علی شمخانی از سال 1376 تا 1384در دوره ریاست جمهوری محمد خاتمی رییس جمهور اصلاح طلب ایران، به مدت 8 سال وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی بود.

شمخانی اولین وزیر ایرانی پنداشته می شد که به دلیل نقش برجسته ای که در طراحی و اجرای سیاست تنش زدایی و توسعه روابط با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس داشت، بالاترین  نشان دولتی را از پادشاه وقت عربستان سعودی دریافت کرده است.

روسیه

نیکولای پتروشیوف دبیر شورای امنیت ملی روسیه، از سال 2008 میلادی تاکنون در این سمت فعالیت می کند.

او متولد 1951 در شهر سن پترزبورگ است. پدر او یکی از افسران نیروی دریایی اتحاد جماهیر شوروی و همچنین عضو حزب کمونیست این کشور بوده است.

تحصیلات

پتروشیوف، مدرک دکترای حقوق دارد اما در رشته های دیگر نیز تحصیل کرده و دوره های آموزشی مختلفی را گذرانده است.

پس از این که از موسسه کشتی سازی لنینگراد فارغ شده، توانسته به عنوان مهندس در این شرکت کار کند.

فعالیت ها

در سال 1975 به استخدام کی جی بی درآمده و در رشته های امنیت و اطلاعات در مراکز آموزشی این سازمان اطلاعاتی شوروی آموزش دیده است.

مشاور فعلی امنیت ملی روسیه، سپس در ساختار سازمان اطلاعاتی شوروی، وظایف متعددی بر عهده گرفته است.

او مدتی به عنوان یک افسر کی جی بی در شهر لنینگراد کار کرده و سپس به ریاست مبارزه با قاچاق و فساد در سازمان اطلاعاتی شوروی منصوب گردید.

از سال 1999 تا 2008 میلادی، به ریاست سرویس امنیتی فدرال روسیه که نهاد اصلی استخباراتی این کشور پس از پایان کی جی بی محسوب می شود، رسیده و به مدت 9 سال در این سازمان کار کرده است.

او از سال 2008 میلادی تاکنون به عنوان دبیر شورای امنیت ملی روسیه در حال کار است.

در روسیه از نیکولای پتروشیوف به عنوان یکی از سیاست مداران مطرح و افسران استخباراتی ورزیده یاد می شود.

با آن که رییس جمهور روسیه دارای قدرت مطلق در امور امنیت ملی و سیاست خارجی این کشور است و حرف نهایی را در این حوزه ها می زند، اما آقای پتروشیوف به عنوان دبیر شورای امنیت ملی این کشور در تبیین سیاست های خارجی و امنیت ملی روسیه به عنوان دست راست ولادیمیر پوتین پنداشته می شود.

آمریکا

شورای امنیت ملی آمریکا بخشی از تشکیلات دفتر رییس جمهور این کشور است. وظیفه این شورا، ارائه اطلاعات و مشورت با رییس جمهور آمریکا در مسایل ملی و امنیتی است.

مشاور امنیت ملی آمریکا از سوی رییس جمهور انتخاب می شود و نیازی به تایید مجلس سنای این کشور ندارد.

سوزان رایس مشاور فعلی امنیت ملی آمریکاست. اما قرار است به زودی با روی کار آمدن دولت دونالد ترامپ، این پست به جنرال مایک فیلن واگذار شود.

در هفته های گذشته رسانه های آمریکایی گزارش دادند که دونالد ترامپ رییس جمهور منتخب این کشور، پست مشاور امنیت ملی را به این جنرال آمریکایی پیشنهاد داده است.

او متولد سال 1959 در ایالت رود آیلند است و تحصیلات خود را در رشته مدیریت به پایان رسانده است.

عملکردها

مایکل فلین بازنشسته نیروی زمینی ارتش ایالات متحده آمریکاست.

در سال های خدمت در ارتش آمریکا، در پست های مختلفی همچون مدیر بخش اطلاعات و امنیت ستاد  مشترک و مامور ارشد امنیتی برای نیروهای نظامی ائتلاف در افغانستان فعالیت کرده است.

او از سال 2013 تا 2014 میلادی، رییس آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا بود. اما به دلیل افزایش فشارها نسبت به اظهار نظرهایش مجبور به استعفا شد.

فلین به صورت علنی از سیاست های امنیت ملی آمریکا در برابر داعش انتقاد کرده و خواسته بود که با این گروه، نظامیان آمریکایی برخورد جدی تری داشته باشند.

او پس از اعلام کناره گیری از ریاست آژانس اطلاعات امنیتی گفت که، مجبور به چنین کاری شده زیرا با رویکرد دولت اوباما برای مقابله با افراطی گرایی مخالف بوده است.

جنگ افغانستان و عراق

او سابقه حضور در جنگ افغانستان و عراق را نیز دارد.

مایک فلین، به عنوان معاون اداره استخبارات نظامی آمریکا در افغانستان فعالیت کرده است. این اداره وظیفه دارد تا اطلاعات لازم را در اختیار نیروهای آمریکایی و ناتو در افغانستان قرار دهد.

او در زمان حضور در جنگ افغانستان، از نحوه کارکرد این اداره برای جمع آوری اطلاعات انتقاد کرده و گفته بود که این اداره از اوضاع افغانستان غافل بوده و در برقراری ارتباط با مردم این کشور، ناتوان بوده است.

مایک فلین، با رویکردهای خود در مورد موضوعاتی مانند ایران، چهره‌ای شناخته‌ شده است. او در مورد توافق اتمی با ایران اعلام کرده است که با این کشور باید مذاکرات تازه ای در مورد فعالیت های هسته ای صورت بگیرد. حالا هم به گزارش رسانه های بین المللی، ترامپ مسوولیت رسیدگی به پرونده هسته ای ایران را در شورای امنیت این کشور، به مایک فلین سپرده است.

چین

چین یکی از کشورهای است که در آن قدرت در دست یک حزب و رییس جمهور آن انباشت می شود. به این جهت، مقامات دیگر در این کشور دست کم در سطح رسانه ها نامی جدی ندارند. اما برخلاف معمول چین، دبیر شورای امنیت ملی این کشور که در واقع مقام مشاور امنیت ملی رییس جمهور را دارد، دارای تجربه و دانش زیادی در حوزه امنیت و سیاست خارجی آن کشور است.

یانگ جی چی، دبیر شورای امنیت ملی جمهوری خلق چین می باشد که در سال 1950 میلادی در شهر شانگهای به دنیا آمده است.

آقای چی، از مدرسه زبان های خارجی شانگ های فارغ شده و مدرک دکترای خود را در رشته تاریخ، از دانشگاه نانجینگ چین به دست آورده است.

از سال 1968 وارد حزب کمونیست چین شده و فعالیت های سیاسی خود را در ساختار این حزب آغاز کرد و توانست به عنوان یکی از اعضای ارشد در این حزب در چین مطرح شود.

فعالیت ها

او سال ها در عرصه سیاست خارجی چین فعالیت کرده و تجربیات فراوانی در زمینه روابط بین الملل دارد. به همین دلیل، از او به عنوان یکی از معماران سیاست خارجی چین شناخته می شود.

او ابتدا به عنوان سکرتر دوم چین در آمریکا فعالیت کرده و سپس به عنوان سفیر چین در آمریکا انتخاب شده است. او در دورانی که سفیر چین در آمریکا بوده، توانسته است تا با استفاده از دیپلماسی فعال خود، از تنش های موجود میان آمریکا و چین بکاهد و در شکل گیری روابط نزدیک تر و بهتر میان این دو کشور نقش مهم و فعالی داشته باشد.

تجربیات فراوان او در امور بین الملل، موجب شد تا مدتی هم به عنوان معاون وزارت خارجه در امورهنگ کنگ، آمریکای لاتین و تایوان فعالیت داشته باشد.

آقای چی در عین حال بین سال های 2007 تا 2013 به عنوان وزیر خارجه چین نیز کار کرده است.

او به دلیل توانایی ها و خدمات زیادی که به کشورش داشته، بارها از سوی مقامات چین مورد تقدیر قرار گرفته و  مدال های فراوانی نیز در این راستا به او اعطا شده است.

مختار پدرام، علی اکبر و عبدالله رحمانی همکاران این گزارش بوده اند.