دهنۀ غوری سقوط کرد؛ محاصرۀ افغانستان مرکزی تنگ‌تر می‌شود؟

گسترش جنگ جبهه‌یی طالبان، از جنوب تا شمال و از شرق تا بخش‌های مرکزی ادامه دارد. این گروه، هم اکنون نیروهای امنیتی را در چند ولسوالی هلمند از جمله نادعلی با چالش‌های جدی رو به رو کرده است. در کنار گرم بودن تنور جنگ در هلمند، ولایت‌های شمالی-و مرکزی افغانستان نیز از حمله‌های این گروه در امان نمانده اند. طالبان دوشنبه شب، ولسوالی استراتژیک دهنۀ غوری را برای یک بار دیگر از کنترول نیروهای امنیتی افغانستان بیرون کشیدند.

این ولسوالی از ده روز به این سو آماج حمله‌های طالبان بود؛ اما سرانجام دو شنبه شب، طالبان بی هیچ مقاومتی، تمام ولسوالی را زیر ادارۀ شان در آوردند.  فیروزالدین ایماق، یکی از اعضای شورای ولایتی بغلان به خبرنامه گفت که “نیروهای امنیتی در بغلان اصلن با طالبان مقاومت نکردند. آنان، بدون هیچ جنگی و تلفاتی این ولسوالی را به طالبان دادند.”

اسدالله شهباز، عضو دیگر شورای ولایتی بغلان به خبرنامه تأیید کرد که” دهنۀ غوری بدون هیچ مقاومتی بدست طالبان افتاده است.”

با این حساب محمود حق مل سخن‌گوی والی بغلان، با تأیید سقوط کامل ولسوالی دهنۀ غوری به خبرنامه افزود که “طالبان از ده روز به این سو از چهار جهت بر ولسوالی‌های بغلان مرکزی و دهنۀ غوری حمله‌های شان را شدت بخشیدند. در نتیجه این حمله‌ها، سربازان مستقر در دهنه غوری مجبور شدند به گونه‌ی استراتژیک عقب نشینی کنند.”

چرا دهنۀ غوری سقوط کرد؟

اما بسیاری ها اعلام کرده اند که با توجه ادعاهای که بی هیچ مقاومتی ولسوالی دنده غوری سقوط کرد را مورد توجه قرار داده و نوشته اند که چرا یکی از ولسوالی های استراتژیک در شمال افغانستان این گونه سقوط می کند؟

برخی ها در بغلان گفته اند که طالبان در جریان سال های اخیر فعالیت شان در این ولسوالی، در رده‌های پایین پولیس نفوذ کرده اند.

فیروزالدین ایماق، عضو شورای ولایت بغلان به خبرنامه می گوید که” ما، تأیید می کنیم که طالبان در شماری از پوسته‌ها در دهنه غوری نفوذ داشتند و این مساله شد که این ولسوالی بدست طالبان سقوط کند.”

اسدالله شهباز، وکیل شورای بغلان هم گفت که ” جای شک نیست که طالبان در رده‌های پایین نفوذ نداشته باشد. وقتی یک ولسوالی به راحتی سقوط می‌کند و هیچ مقاومت صورت نمی‌گیرد، همین مساله است که حتما طالبان نفوذ دارد.”

وقتی از سخنگوی والی بغلان در این باره پرسیدیم؛ در پاسخ گفت که ” هیات تعین کرده ایم. منتظریم حقایق را کشف کند، آنگاه با رسانه‌ها شریک خواهیم ساخت.”

اما برخی دیگر یکی از دلایل سقوط این ولسوالی را در نحوه رهبری جنگ از سوی اداره‌ی محلی در بغلان می دانند.

برخی از اعضای شورای ولایتی بغلان باور دارند که با ورود نیروهای خاص ارتش در دهنه غوری برای جلوگیری از سقوط این ولسوالی، هماهنگی لازم میان پولیس و ارتش وجود نداشت.”

آقای ایماق باور دارد که” یک شب پیش از سقوط این ولسوالی، فرمانده عملیات‌های ارتش در دهنه غوری به مرکز ولایت خواسته می‌شود. این مساله، خلای رهبری در میان سربازان در دهنه غوری ایجاد کرد. مساله‌ای که به تضعیف روحیه سربازان انجامید و آنان هم بدون کدام مقاومت از دهنه غوری بیرون شدند.”

ظاهرن بیشتر تأکید شهروندان بغلان و نمایندگان آنها این است که وضعیت خراب روحی سربازان و بی انگیزگی شان برای نبرد، یکی از دلایل سقوط دهنۀ غوری است.

شهباز یک عضو شورای ولایتی گفت که “روحیه سربازان ما در دهنه غوری خیلی ضعیف است؛ در حالی که روحیۀ طالبان در آنجا قوی است.”

اما، سخنگوی والی بغلان در توضیح گفته های اعضای شورای ولایتی گفت که از چگونگی سقوط دهنۀ غوری زیاد نمی داند و می گوید “این مساله، برای ما هنوز روشن نیست. هیئت تعیین کرده ایم که حقایق را کشف کند.”

حاکمیت طالبان در دهنۀ غوری

بر اساس تصویرهای که در شماری از حساب های کاربری شبکه های اجتماعی از حاکمیت طالبان  در دهنۀ غوری دست به دست می شود، حکایت از قساوت و بی رحمی این گروه دارد. در این تصاویر، شمار زیاد از دکان‌ها در بازار دهنه غوری، پس از افتادن آن به دست طالبان به آتش کشیده شده اند.

هرچند، خبرنامه به گونه‌ یکجانبه صحت و درستی این عکس‌ها را نمی تواند تایید کند.

در کنار آن، فیروز الدین ایماق، از اعضای شورای ولایتی بغلان به خبرنامه تأیید کرد که طالبان تا 20 رنجر پولیس و دو تانک نوع هاموی – از تانک‌های زرهی ارتش را در اختیار شان گرفته اند.

هرچند یکی از منابع امنیتی در بغلان که نخواست نامش فاش شود این مساله را تأیید نمی کند. به گفتۀ این منبع، طالبان تنها 4 رنجر را که نیاز به ترمیم داشتند و قابلیت استفاده را نیز نداشتند، بدست آورده اند. دو هاموی که بدست طالبان افتاده نیز از کار افتاده بودند.

دهنه غوری تهدیدی برای بغلان

با این حال، اما برخی ها کنترول دهنه غوری را به معنای کنترول تمام بغلان می داند. در پی سقوط این ولسوالی گفته می شود که ولسوالی‌های بغلان مرکزی، دوشی، بورکه و حتا شهر پلخمری مرکز بغلان نیز زیر تهدید بلند طالبان قرار گرفته است.

اسدالله شهباز به خبرنامه گفت که” بغلان مرکزی، با خطر صد در صد سقوط قرار دارد. از دولت مرکزی می‌خواهیم که برای نجات بغلان مرکزی نیروهای کافی بفرستد.”

اما ولسوالی دهنه غوری از سمت شمال می تواند از طریق بغلان مرکزی و ولسوالی برکه که گزارش شده هر دو زیر تهدید بالای طالبان قرار دارند، به ولایت قندز و تخار وصل شود و از سوی جنوب غرب از طریق ولسوالی های دوشی و تاله و برفک می‌تواند مسیر نفوذ طالبان را به ولایت مرکزی بامیان باز کند و از مسیر دره شکاری حتا با طالبان دره غوربند ارتباط مستقیم بر قرار کنند.

باتوجه به نفوذ گسترده طالبان در ولسوالی‌های شینوار و سیاه گِرد غوربند و راه داشتن این ولسوالی‌ها به میدان وردک این احتمال وجود دارد که راه ارتباطی قوی میان طالبان از قندز شروع تا میدان وردک و لوگر ایجاد گردد.

به گفتۀ فیروزالدین ایماق عضو شورای ولایتی ” سقوط دهنۀ غوری به معنای این است که ولسوالی‌های تاله برفک و حتا دوشی زیر تهدید بلند طالبان قرار گرفته است.  همچنان، زیر اداره گرفتن این ولسوالی به معنای این است که ولایت های بامیان، دایکندی، سمنگان، میدان وردک، پروان و کاپیسا زیر تهدید بلند امنیتی قرار بگیرند. طالبان، با زیر اداره داشتن دهنه غوری، راه اکمالاتی خیلی خوب به این ولایت‌ها و حتا قندز پیدا کرده اند.”

این یعنی، حلقۀ محاصرۀ افغانستان مرکزی بیشتر از گذشته تنگ تر شده است. پیشتر، بخش‌های مرکزی افغانستان مانند ولایت‌های میدان وردک و بامیان از طریق ولسوالی غوربند و ولسوالی تاله و برفک بغلان زیر تهدید بود. اما به گفته برخی از آگاهان اگر به زودی دهنۀ غوری زیر کنترول دولت نیاید، بخش های مرکزی افغانستان با تهدید های بلند امنیتی رو به رو خواهد شد.

بغلان ولایت پر اهمیت برای طالبان

ولایت بغلان به لحاظ موقعیت جغرافیای نقش جدی در معادلات تجاری و سیاسی در افغانستان دارد. این ولایت بر سر راه کابل-شمال موقعیت دارد و دروازه شمالی کابل است. با شش ولایت قندز، تخار، سمنگان، بامیان، پنجشیر و پروان هم مرز است. راه داشتن این ولایت به قندز که اکنون جنگ میان طالبان و نیروهای دولتی در چندین ولسوالی آن ادامه دارد، این ولایت را برای گروه طالبان با اهمیت تر ساخته است.

این ولایت مسیر سه گذرگاه تجارتی مهم افغانستان است که داد و ستد تجاری این کشور را با کشورهای آسیای میانه فراهم ساخته و تسلط بر این ولایت به معنای فلج ساختن بخش بزرگی از تجارت و واردات و صادرات افغانستان است.

شاید یکی از دلایلی که طالبان این همه فشار شان را روی ولایت بغلان و قندز متمرکز ساخته اند، تلاش برای فلج ساختن مسیرهای اکمالات دولت و مردم افغانستان است. از سوی دیگر سقوط بغلان به معنای تهدید جدی برای 9 ولایت شمالی و مرکزی است که یک سوم خاک افغانستان را در بر می گیرد.

بر علاوه اکنون برق کابل از مسیر همین ولایت می گذرد و قرار است دو – پروژه بزرگ انتقال کاسا 1000 و تاپی هم از این ولایت بگذرند. سال گذشته این گروه با منهدم ساختن چند پایه برق، نزدیک به یک ماه کابل را در تاریکی مطلق قرار دارد و دولت افغانستان را به شدت در اذهان عمومی ضعیف معرفی کرد.

امضای تفاهم نامه دند غوری که از سوی هیات حکومتی در بغلان در سال گذشته صورت گرفت و سبب استجواب وزیر اقوام و قبایل به مجلس نمایندگان شد، و پس از آن بود که سال گذشته آن منطقه نیز به دست طالبان افتاد، بیان گر آن است که این گروه، به ولایت بغلان اهمیت زیادی قایل است.

با این حساب ولایت بغلان هم به دلیل موقعیت جغرافیایی و هم به دلیل داشتن منافع اقتصادی مانند معادن که در آن وجود دارد و هم به دلیل ترکیب قومی و حساسیت های قومی به یکی از ولایت جذاب و مورد علاقه برای طالبان تبدیل شده و این گره تا حدی زیاد توانسته است موفقیت های نیز داشته باشد.

عملیات بازپس گیری

اما، رهبری حکومت مرکزی و محلی در بغلان ظاهرن مشغول برنامه ریزی برای باز پس گیری این ولسوالی هستند. یک منبع امنیتی در بغلان به خبرنامه تأیید کرده که نیروهای کافی از ولایت‌های کابل و بلخ و شماری از ولایت‌های نزدیک به بغلان رسیده اند. این نیروها – به گفته این منبع امنیتی – “هم‌اکنون عملیاتی را برای باز پس گیری بغلان طرح می کنند.”

لغو تفاهم‌نامه دند غوری

حکومت افغانستان سال گذشته هیاتی را زیر رهبری گلاب منگل وزیر سرحدات، اقوام و قبایل به منطقه دند غوری – منطقه‌ای که بغلان را به قندز وصل می کند – فرستاده بود. آقای منگل، در این دیدار با شماری از بزرگان منطقه دند غوری تفاهم‌نامه‌ای را امضا کرده که گویا محتویاتش طوری بوده که امنیت آن بخش‌ها را خود مردم محل تأمین می‌کند و دستگاه نظامی افغانستان نباید به مسایل امنیتی این مردم و محل دخالتی داشته باشد. این مساله، هرچند با انتقادهای زیادی رو به رو شد و خیلی‌ها آن را به معنای واگذاری دند غوری به طالبان تعبیر کردند.

محمود حق مل، سخنگوی والی بغلان در پیوند با اعتبار این تفاهم‌نامه به خبرنامه گفت که” با آمدن والی نو، این تفاهمنامه لغو شد. ما، عملیات بزرگی را زیر نام خورشید 20 در دندغوری آغاز کرده بودیم که در نتیجه آن حتا 50 سرباز ما کشته شد. البته، تلفات سنگین به دشمن هم وارد کرده بودیم.”

والی نو – به گفتۀ آقای حق مل – پس از مشورت با شماری از مردم و بزرگان محلی در بغلان، به این نتیجه رسید که این ” تفاهم نامه به هیچ صورت به سود مردم نیست و باید بی اعتبار شود.”