میراث آمریکایی؛ گذار سریع از چای به انرژی درینک

ساعت چهار عصر یک روز آفتابی سوزان وارد خانه یکی از اعضای پارلمان افغانستان در غرب شهر کابل شدم. با ورود به اقامتگاه مجلل این مقام سیاسی افغان، علاوه بر این که دود سیگار و گرمای شدید فضای درونی این مهمان خانه نیمه سنتی- مدرن را سنگین کرده بود، قوطی های فراوان نوشیدنی های انرژی زا نیز در میان جمع پراکنده به چشم می خورد. صاحب خانه به رسم مهمان نوازی از میان مجموع قوطی های فراوان نوشابه های انرژی زا دو عدد نوشیدنی رید بال و جین سینگ را برایم تعارف کرد.

انتخاب این دو نوشیدنی از سوی میزبان و مهمان می تواند انتخاب سنجیده شده باشد. اکثرا برای مهمان مهم ریدبال سفارش می دهند. جین سینگ برای مهمانی تعارف می شود که اهمیت آن زیاد نیست و برای صاحب خانه از درجه اهمیت ویژه برخوردار نمی باشد.

نوشیدنی های انرژی زا تقریبا جای چای را به عنوان نوشیدنی سنتی حاکم بر مراودات جامعه افغانی، گرفته است. این نوشیدنی ها در میان طبقات متوسط و بالای جامعه بیشتر سرویس می شود و اکثرا از محصولات تولیدی خارجی به ویژه ریدبال، مانستر و جین سنیگ استفاده می گردد.

قوطی ریدبال با رنگ آبی تیره و نقره ای روشن به صورت گسترده در بازارهای افغانستان یافت می شود. این نوشیدنی که شاید گران ترین در میان نوشیدنی های انرژی زا باشد، به قیمت یک صد افغانی به فروش می رسد و از سوی طبقه های متوسط به بالای جامعه مصرف می شود.

جدا از همه فواید و عوارض جانبی که این نوشیدنی دارد، خواب را از چشمان استفاده کننده برای مدتی می برد. برای ساعت ها پس از استفاده آن، می توان حس ناراحتی و خستگی را از تن زدود.

شماری زیادی در این شهر اند که همه روزه به جای استفاده از چای و نوشیدنی های دیگر نظیر پپ سی، کوکاکولا به استفاده از نوشیدنی های انرژی زا روی می آورند.

آغاز فرهنگ استفاده از نوشیدنی های انرژی زا به اوج حضور نظامیان آمریکایی در افغانستان باز می گردد. این انرژی ها در اوایل از سوی شرکت های که در بیش از سیصد پایگاه سربازان ائتلاف بین المللی تحت رهبری ناتو در افغانستان حضور داشتند، وارد و به این سربازان و همکاران آن ها عرضه می شد. پس از آن، به آهستگی در میان قشر مرفه افغان نیز جای پای برای خود باز کرد.

تولید افغانستان

با آن که واردات نوشیدی های انرژی زا کاهش نیافته و شمار شرکت های عرضه کننده این نوشیندنی ها همه روزه افزایش می یابد، شرکت های داخلی نیز به تولید این نوشیدنی ها آغاز کرده اند. در میان این شرکت ها، نام آشنای نو وارد، نوشیدنی انرژی زا هپی است.

این نوشیدنی در برنامه پر بیننده ستاره افغان حضور پر رنگ داشت و آن را تمویل مالی می کرد. آرش بارز یکی از خوانندگان جوان افغان نیز به عنوان سفیر این مارک تولیدی آن را تبلیغ می کرد.

با آن که اطلاعاتی در باره میزان افزایش فروش این انرژی از سوی کمپنی تولیدی انرژی هپی ارائه نشده است، اما گزارش شده بود که شرکت بیگ بیر نوشیدنی انرژی زای دیگر پس از حمایت مالی از این برنامه موزیک در سال 2012، افزایش چشم گیری در میزان فروشات خود داشته است.

با آن که در باره میزان فروشات انرژی در افغانستان آماری در دست نیست، اما 253 شرکت تولیدی نوشابه های  غیرالکولی در افغانستان ثبت و راجستر می باشند. از این میزان، آماری در باره تولید کنندگان نوشیدنی های انرژی زا نیز وجود ندارد.

با این حال خبرنامه در گفتگو با دو شرکت تولیدی افغانی نوشیدنی های انرژی زا به سه مورد مشابه دست یافته است. از میان آن ها، سطح بالای تقاضای این نوشیدنی ها، این دو شرکت را وا داشته تا به تولید در این بخش نیز روی آورند. یکی از این شرکت ها 800 نفر نیروی تولیدی دارد و شرکت دوم دارای 400 نفر کارمند تمام وقت تولیدی می باشد. هر دو این شرکت ها روی محصول خود نام خارجی گذاشته اند.

نمایندگان این دو شرکت در مصاحبه با خبرنامه گفته اند که روحیه حاکم در افغانستان تولیدات داخلی این کشور را استقبال ن

می کند. به همین جهت، به تولیدات آن ها با نام های داخلی (فارسی یا پشتو) با دیده حقارت نگریسته می شود. این دو شرکت با توجه به روانشناسی مردم، نام خارجی را برای تولیدات نوشیدنی های انرژی زا خود برگزیده اند.

علاوه بر آن، اکثر شرکت های تولیدی نوشیدنی های انرژی زا در هرات موقعیت دارند. بر اساس آن چه خبرنامه در جریان مصاحبه های خود پی برده، هرات تنها به دلیل امنیت از سوی شرکت های سرمایه گذار برگزیده شده است.

برند های پرفروش خارجی

دو نوشابه انرژی زای خارجی که در بازارهای افغانستان پرفروش ترین محسوب می شوند، ریدبال و مانستر است. مسول نمایندگی شرکت ریدبال در گفتگو با خبرنامه، مانستر را رقیب اصلی خود در بازارهای افغانستان معرفی می کند.

این مسول شرکت ریدبال می گوید که در سال های اخیر به دلیل رکود بازار اقتصادی افغانستان تقاضای این محصول نیز کاهش یافته و در تجارت او سودی برایش باقی نمانده است. او در عین حال تاکید می کند که در این تجارت زیان نیز نمی بیند.

از آن جایی که استراتژی حکومت وحدت ملی افغانستان، حمایت از تولیدات داخلی در این کشور است، تعرفه های گمرکی بر اکثر اجناسی که در داخل این کشور تولید می گردد، افزایش یافته است. در این راستا به گفته مسول نمایندگی ریدبال در افغانستان در سال جاری محصول گمرکی بر این نوشیدنی 22 درصد می باشد که نظر به سال های قبل افزایش چشم گیری یافته است.

با این حال، این شرکت به صورت میانگین ماهوار حدود بیست هزار قوطی ریدبال در سراسر افغانستان عرضه و فروش می کند.

چهار عارضه جانبی

خبرنامه در جستجوی خود در باره نوشیدنی های انرژی زا به چهار عارضه کلانی جانبی استفاده از این نوشیدنی ها برخورده است.

این نوشیدنی ها سردردی به باور می آورد. در مواردی نوشیدنی های انرژی زا می تواند سردردی شدیدی برای مصرف کننده به باور آورد.

نوشیدنی های انرژی زا اکثرا خواب را از چشمان شما می گیرد. اما در برخی موارد این بی خوابی می تواند ریسک بی خوابی دایمی را در بر داشته باشد.

نوشیدنی های انرژی زا به دلیل استفاده بالا از شکر می تواند به افزایش دیابت به شدت کمک کند.

بسیاری از تجربیات ثابت کرده که شخص استفاده کننده از نوشیدنی ها می تواند به آن اعتیاد پیدا کند.

بازار جهانی

بر اساس یافته های موسسات متعبر جهانی در باره بازار فروش نوشیدنی های انرژی زا،  در سال 2013 میزان کل فروشات جهانی این نوشیدنی ها حدود چهل میلیارد دالر بوده است. انتظار می رود تا سال 2021 این میزان به 61 میلیارد دالر افزایش یابد.

این افزایش به دلیل استفاده عمومی از نوشیدنی های انرژی زا و میزان بالای استفاده آن از سوی ورزشکاران در سطح جهان می باشد.

در همین حال، نوشیدنی های انرژی زا در میان رده های سنی مختلف رواج یافته و در این زمینه سن فرد مطرح نیست.

با توجه به آن چه گفته آمد، علاوه بر این که به صورت جهانی نوشیدنی های انرژی زا دارای رشد سرسام آور می باشد، در افغانستان نیز میزان استفاده از آن در حال افزایش بوده و انتظار می رود در سال های آینده جای نوشابه های غیرالکولی را در سطح بالای به خود اختصاص دهد.

نصیر فیضی و علی‌شیر شهیر هم‌کاران این گزارش بوده است.